Ο Άγιος Ιωάννης Μονεμβασίας

Ο Άγιος Ιωάννης είναι ένα σύγχρονο χωριό, αφού δεν υπήρχε καν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Είναι χτισμένο στις παρυφές του βουνού Χαβαλά, με θέα το Βράχο της Μονεμβασιάς, τον Κάμπο της Καλογερίνας και τα βουνά: Κωσκιλί, Λάβα, Λαγκάδα, Ράχη Κόρμπι, Σορό, Τσεπεντό, Λαχανιά, Χαβαλά και φυσικά το Κάστρο.

Όλη η γύρω περιοχή ανήκε σχεδόν, μέχρι τα πρόσφατα χρόνια, στους Αγγελωνίτες και παλαιότερα στο Μοναστήρι. Μέχρι το 1950, ο μόνος συγκροτημένος και γνωστός «οικισμός» ήταν αυτός της Καλογερίνας, γι΄ αυτό και το χωριό ως τότε λεγόταν Άγιος Ιωάννης της Καλογερίνας, αφού μόλις το έτος αυτό κατάφερε κι έγινε ανεξάρτητη Κοινότητα. Πιθανόν όμως να λεγόταν έτσι ένεκα και της Παναγίας Καλογερίνας ή ακόμη και σε αντιδιαστολή με τον Άγιο Ιωάννη του Γέρακα για να μην υπάρχει σύγχυση ως προς την ταυτωνυμία. Από διασταυρωμένες όμως πληροφορίες μου, ο Άγιος Ιωάννης προϋπήρχε σαν Κοινότητα αλλά είχε απωλέσει την ιδιότητα αυτή, λόγω πληθυσμιακών κριτηρίων, την οποία επανέκτησε και πάλι γύρω στο έτος αυτό.

Το βουνό-βράχος Κωσκιλί (που βρίσκεται πάνω απ’ τη Σουλίνα) πήρε την ονομασία αυτή από την εξής εκδοχή, την οποία μου έχει διηγηθεί ο φίλος Γιάννης Ψυχογυιός (Κανέλης) που είχε ακούσει από τους προγόνους του. Πάνω στο βράχο είχε φτιάξει τη φωλιά του ένα άγριο μελίσσι. Τρία τσοπανόπουλα πήγαν να πάρουν το μέλι. Αφού έδεσαν τον έναν (τον Κώστα) με ένα σχοινί, που κρατούσαν οι άλλοι δύο, κατέβηκε κάτω και αφού το συνέλεξε και ανέβασαν το μέλι, ανέβηκε κι αυτός. Όμως ανεβαίνοντας θυμήθηκε ότι ξέχασε το μαχαίρι του κι έτσι τον κατέβασαν ξανά για να το πάρει. Ανεβάζοντάς τον όμως, είδε να έρχεται καταπάνω του ένα φίδι. Στην προσπάθειά του να το μαχαιρώσει, έκοψε το σχοινί και πέφτοντας στον γκρεμό σκοτώθηκε. Η περιοχή αυτή από τότε ονομάστηκε Κωσκιλί προς χάριν του άτυχου Κώστα.

Το χωριό αυτό έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα, που σπάνια συναντάται σε άλλα χωριά, αφού οι περισσότεροι σχεδόν κάτοικοί του έχουν το ίδιο επώνυμο όπως Σκάγκος και το ίδιο όνομα Γιάννης. Για το λόγο αυτό, όλοι έχουν παρατσούκλια και μάλιστα πολλοί απ’ αυτούς έχουν ξεχάσει και τα ονόματά τους, αφού ακόμη και στα συμβόλαια αναφέρονται με τα παρατσούκλια τους.

Οι Αγιαννιώτες είναι δραστήριοι άνθρωποι, οικονομολόγοι και εργατικοί. Υποστηρίζονται μεταξύ τους και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους και σε άλλα μέρη, όπως στη Μονεμβασία, αφού σχεδόν οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι Αγιαννιώτικες. Εκτός από τους Σκαγκαίους υπάρχουν: οι Ψυχογυιοί, Χαραμαίοι, Καπελέρηδες, Καμαρινοί, Λεκάκηδες και σε πολύ μικρότερο βαθμό οι Λαζαράκηδες, Τραϊοφοραίοι κ.α. Μάλιστα οι τελευταίοι έλκουν την καταγωγή τους από το Παλιοχώρι, οι Χαραμαίοι από την Κρεμαστή, οι Καμαριναίοι από τη Ρειχιά, οι Καπελέρηδες από το Λογγάρι, οι Λεκάκηδες από την Αγγελώνα και ούτω καθ΄ εξής.

Όσον αφορά για τους Ψυχογυιούς, από μαρτυρία του Γιάννη Ψυχογυιού (Κανέλη) και άλλων Αϊ Γιαννιωτών, η προέλευσή τους είναι η εξής: Ένας Καλόγηρος άφησε έγκυο μία γυναίκα από τα γύρω μέρη που δούλευε στα κτήματα του μοναστηριού. Αυτό βέβαια για τη εποχή εκείνη θεωρείτο μεγάλο αμάρτημα. Όταν γεννήθηκε το παιδί, η μάνα του πήγε και το κρέμασε σε ένα πηγάδι (δίπλα στο συνεταιρικό εργοστάσιο της Αγγελώνας) από το οποίο έπαιρναν νερό οι Αγγελωνίτες. Κάποιοι ακούγοντας τα κλάματα του βρέφους, πρόστρεξαν για βοήθεια και αφού το εντόπισαν, το ανέσυραν. Μάλιστα ένας άτεκνος Αγγελωνίτης προθυμοποιήθηκε να το υιοθετήσει και επειδή θεώρησαν ότι το παιδί είχε καλή ψυχή, αφού ήταν θαύμα για το πώς σώθηκε, το ονόμασαν Ψυχογυιό. Μάλιστα ο Καλόγηρος αργότερα του έγραψε όλη σχεδόν την περιουσία της Μονής και σύμφωνα με τις μαρτυρίες, από τα παιδιά του καθώς και τους απογόνους αυτών, προέρχονται όλοι οι Ψυχογυιοί.

Κύρια απασχόληση των κατοίκων, τα χρόνια των δεκαετιών 1950 – 60, ήταν η γεωργία και σε πολύ μικρότερο βαθμό η κτηνοτροφία. Στα εύφορα πεδινά κτήματα του κάμπου της Καλογερίνας, που σημειωτέον είναι χωρισμένα σε μικρούς κλήρους (αφού οι παλαιοί Αγιαννιώτες, το κάθε κτήμα το διένεμαν σε όλα τα παιδιά τους, προκειμένου να μην αδικήσουν κανένα) έσπερναν στάρια (το γνωστό Μαυραγάνι) το οποίο ευδοκιμούσε πάρα πολύ. Μάλιστα για να τα αλωνίσουν, εκτός των διάσπαρτων ιδιόκτητων αλωνιών, είχαν και αρκετά ακόμη κοινόχρηστα, συγκεντρωμένα στο ίδιο σημείο στο κάτω μέρος του χωριού, όπου βρίσκονται σήμερα τα σπίτια των Καπελέρηδων, γι’ αυτό η περιοχή αυτή ονομάζεται «Αλώνια».

Σήμερα όλα τα κτήματα έχουν δεντροφυτευτεί με ελιές και όλοι σχεδόν οι Αγιαννιώτες είναι μεγαλοπαραγωγοί λαδιού. Δυστυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός του Αγίου Ιωάννη έχει μειωθεί δραστικά, κυρίως των νέων, αφού ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού απορρόφησε η Μονεμβασία, που μένοντας σ’ αυτήν μπορούν να «πεταχτούν» εύκολα ως το χωριό για να καλλιεργήσουν τα κτήματα και να φροντίσουν τα ζώα τους, εκτελώντας συνάμα και τις άλλες προσωπικές τους εργασίες, αφού ο δρόμος ως εκεί είναι πολύ βατός και η απόσταση μόλις 8 χλμ.

Εκτός των άλλων χαρακτηριστικών του, είναι ίσως ένα από τα μοναδικά χωριά που περιστοιχίζεται από τόσους πολλούς αρχαιολογικούς χώρους όπως: το Καστράκι, Αγία Τριάδα, Κολλύρι κ.α. Επομένως αξίζει τον κόπο κάποιος επισκέπτης των αρχαιολογικών αυτών χώρων, με την ευκαιρία αυτή να πεταχτεί ως το χωριό, για να γνωρίσει από κοντά τους φιλήσυχους και φιλόξενους ανθρώπους του, καθήμενους μέσα κι έξω από τα καφενεία του «Τσαντρίζου» και «Πατσουράνη» καθώς και στα παγκάκια της μικρής μοναδικής πλατείας, θαυμάζοντας συνάμα και τα ευρύχωρα, καλοχτισμένα και καλοσυντηρημένα Αγιαννιώτικα σπίτια.

Εάν δε έχει και λίγο χρόνο ακόμη, μπορεί να πεταχτεί απέναντι στου Γιωτάκη την ταβέρνα και ανεβαίνοντας στην τεράστια ταράτσα της μπορεί να γευτεί τα νόστιμα εδέσματά της, κυρίως τα Αγιαννιώτικα τσαΐτια. Ταυτόχρονα μπορεί να απολαύσει τη θέα του κάμπου της Καλογερίνας καθώς και των βουνών: Λάβα, Λαγκάδας, Σορού, Τσεπεντού και Λαχανιά, ρίχνοντας αυθόρμητα και ενστικτωδώς τη ματιά του στην παραλία του Πορί και της Άγιας Κυριακής, εστιάζοντας ακόμη και στα καταγάλανα νερά της θάλασσας που εκτείνονται ως το σημείο εκείνο, όπου διακόπτονται μόνο από τον όμορφο Βράχο του Κάστρου της Μονεμβασιάς.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Αργείτη «Μαθαίνοντας για τον τόπο μου»