Εφηβεία

Στο άκουσμα αυτής της λέξης έρχονται στο μυαλό μας καβγάδες, ανυπακοή, νέα παιδιά με αντιδραστική συμπεριφορά και ακραία εμφάνιση. Τι γίνεται όμως στην πραγματικότητα σε αυτή τη φάση; Γιατί είναι τόσο ξεχωριστή και τόσο δύσκολη;

Ας ορίσουμε αρχικά την περίοδο που ονομάζουμε εφηβεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας εφηβεία είναι η περίοδος μεταξύ των 11 και των 19 χρόνων. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρία αυξάνει το όριο και το φτάνει στα 21 έτη. Η περίοδος αυτή συνοδεύεται από αλλάγές σε σωματικό, γνωσιακό και ψυχολογικό επίπεδο.

Το πρώτο στάδιο της εφηβείας είναι η πρώιμη εφηβεία. Ξεκινάει από τα 11 και φτάνει ως τα 13 χρόνια. Σε αυτήν την χρονική περίοδο τα παιδιά γνωσιακά έχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Δεν είναι σε θεση να κάνουν υποθετικούς συλλογισμούς. Επίσης προσηλώνονται στο παρόν και δεν είναι σε θέση να συνειδητοποιησουν τις μελλοντικές επιπτώσεις των πράξεών τους.

Σε ψυχολογικό επίπεδο κυριαρχεί ο εγωκεντρικός τρόπος σκέψης, τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν είναι έτοιμα να μπουν στη θέση του άλλου και θεωρούν ότι όλα περιστρέφονται γύρω από αυτά. Αρχίζουν να προβληματίζονται για τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα τους.

Κοινωνικά εξακολουθούν να συναστρέφονται με συνομηλίκους του ίδιου φύλου. Πιθανό ερωτικό ενδιαφέρον που μπορεί να εκδηλωθεί σε αυτή την ηλικία έχει πλατωνικό χαρακτήρα. Οι γονείς έχουν ακόμη έντονη επιρροή στη ζωή των παιδιών τους. Πολύ πιθανόν να συναντήσουμε κάποιες συμπεριφορές πειραματισμού όπως κάπνισμα.

Σε αρκετές περιπτώσεις έχουμε έναρξη της ήβης σε αυτές τις ηλικίες με την εμφάνιση τριχοφυίας σε αγόρια και κορίτσια και με την έναρξη της έμμηνου ρύσης στα κορίτσια.

Το δεύτερο στάδιο είναι η μέση εφηβεία και εκτείνεται μεταξύ των 14 και των 17 χρόνων. Σωματικά σε αυτή την ηλικία οι έφηβοι έχουν σχηματιστεί πλήρως.

Όσο αφορά τη σκέψη τους είναι σε θέση να κάνουν υποθετικές σκέψεις, να συνειδητοποιούν τις συνέπειες που έχουν οι δικές τους πράξεις αλλά και των άλλων. Σε αυτή τη φάση έχουν δομήσει την «αφηρημένη» σκέψη τους. Αυξάνεται το ενδιαφέρον τους για μελλοντικά εκπαιδευτικά και επαγγελματικά σχέδια. Τα όρια μεταξύ σωστού – λάθους διακρίνονται ευκολότερα. Την παρουσία της κάνει τώρα πολύ έντονα η θλίψη της εφηβείας αλλά και οι έντονες εναλλαγές διάθεσης.

Σε ψυχολογικό επίπεδο δοκιμάζουν τα όρια τους, αναζητούν την ταυτότητά τους σε όλους τους τομείς και αποζητούν αυτονομία. Αυξημένο είναι το ενδιαφέρον τους για το άλλο φύλο. Αρκετοί είναι οι έφηβοι που σε αυτές τις ηλικίες έχουν ολοκληρωμένες σεξουαλικές σχέσεις. Σημαντικοί άλλοι είναι πλέον οι συνομήλικοι και όχι οι γονείς. Οι έφηβοι αντιδρούν απέναντι στους ενήλικες, αλλά και στους ίδιους τους γονείς τους, αφού τους θεωρούν φορείς εξουσίας και κατ’ επέκταση ακατάλληλους για να τους καθοδηγήσουν και να τους κατανοήσουν. Η σχέση τους με την αυτοεικόνα τους παρουσιάζει προβλήματα. Συχνό φαινόμενο είναι οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές.

Το τρίτο στάδιο της εφηβείας είναι από τα 17-19 έτη. Η αφηρημένη σκέψη και η συνείδηση των μελλοντικών επιπτώσεων έχουν εδραιωθεί.  Τα προβλήματα με την εικόνα εαυτού εξακολουθούν να υφίστανται. Η αυτονομία έχει κατακτηθεί και ξεκινάει η διαδικασία αποκατάστασης των σχέσεων με τους γονείς που τόσο έχουν διαταραχθεί στο προηγούμενο στάδιο.

Εφηβεία είναι η ηλικία που τα παιδιά σταματούν να κάνουν ερωτήσεις επειδή ξέρουν όλες τις απαντήσεις. Παρόλη την αίσθηση παντογνωσίας και παντοδυναμίας, οι έφηβοι νιώθουν εξαιρετικά ευάλωτοι και αποπροσανατολισμένοι. Η σταθερότητα και η κατανόηση από την πλευρά των γονιών αλλά και των εκπαιδευτικών, είναι απαραίτητη για να περάσουν από τις συμπληγάδες τις εφηβείας αλώβητοι.

Σοφία Τσεκούρα, Φιλόλογος Ειδικής Αγωγής – Ειδική Παιδαγωγός