Επιστροφή στα παραδοσιακά μας προϊόντα. Γιατί;
Γράφει ο Νεκτάριος Μαστορόπουλος

• Υγεία

(Σύμφωνα με έρευνα του «National Geographic», που πραγματοποιήθηκε στη Σαρδηνία και την Ιαπωνία η κατανάλωση τοπικών προϊόντων συνδέεται άμεσα με τη μακροζωία). Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει προσαρμοστεί για χιλιάδες χρόνια στη διατροφή με τα προϊόντα της περιοχής του, αν εξαιρέσουμε τα τελευταία 40 -50 χρόνια, που τα παραδοσιακά τρόφιμα εκλείπουν σιγά σιγά και αντικαθίστανται από τα τυποποιημένα και  πολυεπεξεργασμένα παρασκευάσματα, της σύγχρονης, μαζικής και δολοφονικής βιομηχανίας τροφίμων.

Τι έγινε σε μας τους Έλληνες η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή; Τι έγιναν οι παλιές ποικιλίες σιτιρών και οσπρίων; το μαγειρευτό φαγητό της μάνας και της γιαγιάς; Οι αρχαίες φυλές οικόσιτων ζώων; Γιατί ενώ πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχε ουσιαστικά παχυσαρκία στη χώρα μας, τώρα κρατάμε τα πρωτεία παγκοσμίως; Πόσο ανεπανόρθωτα από όλα αυτά επηρεάστηκε η υγεία μας, το υπέρτατο αγαθό μας;

• Ποιότητα

Πρέπει να ποντάρουμε  συν τοις άλλοις στην ποιότητα για να είμαστε ανταγωνιστικοί, για να είμαστε βιώσιμοι σαν χώρα.

Τα παραδοσιακά τοπικά μας προϊόντα είναι ο κατεξοχήν τομέας που μπορούμε να επενδύσουμε. Πέραν του γεγονότος ότι είναι αναπόσπαστα τμήματα μιας ζηλευτής πολιτιστικής κληρονομιάς, έχουν μια ιδιαίτερη ποιότητα λόγω του ευλογημένου τόπου που ζούμε, που πρέπει να τεκμηριωθεί και να αναδειχθεί.

Για παράδειγμα πολλοί είναι εκείνοι που παραδέχονται πως το ελληνικό ελαιόλαδο είναι το καλύτερο στον κόσμο, αλλά και το δικό μας στην ευρύτερη περιοχή της Μονεμβασίας ίσως το καλύτερο στην Ελλάδα. Εν τούτοις, μόνο το 15% από το εξαιρετικό λάδι που προέρχεται από τις λεγόμενες ντόπιες ελιές (ποικιλία αθηνολιά, που δεν συναντάται αλλού) φεύγει προς τις αγορές συσκευασμένο, ενώ το υπόλοιπο μεταφέρεται με βυτία σε μεγάλες εταιρείες της χώρας ή του εξωτερικού όπου αναμιγνύεται χωρίς να φαίνεται πουθενά η προέλευσή του. Είναι λυπηρό να βλέπεις τα βυτία να φεύγουν από τα χωριά μας, με το χρυσάφι της περιοχής και η τοπική οικονομία να εξαρτάται από τα καιροσκοπικά παιχνίδια των διαφόρων μεγαλοεμπόρων και εμποράκων, που κανονίζουν τις τιμές και μας δίνουν τα φιλοδωρήματά τους. Ή είναι λυπηρό να περιμένει ο παραγωγός της περιοχής, πότε θα κάνει κακοκαιρία στην Ισπανία ή την Ιταλία για να μειωθεί η παραγωγή εκεί και να πάρει κάτι παραπάνω για το δικό του λάδι.

Που πήγε η υπεραξία του δικού μας λαδιού που είναι πράγματι το καλύτερο στον κόσμο; Ποιος έμαθε από τους καταναλωτές που γεύτηκαν το λάδι μας από πού προέρχεται; Ποιος έμαθε ότι είναι κάτι το μοναδικό και το εξαιρετικό;

Έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε αλλά τουλάχιστον ξέρουμε ότι ο δρόμος είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Ποιότητα, τοπικότητα, μοναδικότητα, πιστοποίηση, ταυτότητα.

• Τοπική οικονομία και ανάπτυξη

Από όλα αυτά γίνεται ολοφάνερο, το πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει στην ανάπτυξη και την τοπική οικονομία η καλώς νοούμενη επιστροφή στις ρίζες, με την αναβίωση και την επαναεισαγωγή στην σύγχρονη πραγματικότητα των παραδοσιακών μας προϊόντων.

 « Βυρσοδεψία, οινοποιεία, υφαντουργεία,
   τι περίφημα μεταξωτά,
   τι δέρματα και
   τι εύοσμα κρασιά,
   περιζήτητα σε ανατολή και δύση.
  Τίποτα δεν προδίδει ο χώρος τούτος απ΄τ΄αρχαία μεγαλεία»
ποιητική συλλογή «Μονοβασιά» Γιάννης Ρίτσος

Λακωνικά προϊόντα ΠΟΠ – ΠΓΕ

Παρακάτω παρουσιάζονται τα Λακωνικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ, που είναι βέβαια το κρασί Μαλβάζια, η Κυδωνίτσα, το λάδι Λακωνία, το λάδι Φοινικίου και το λάδι Πετρίνα.

Όπως καταλαβαίνουμε  ορισμένα δεν έχουν «βάθος», και στερούνται δυναμικότητας, ονόματος και δυνατοτήτων στις αγορές και έτσι δεν μπορούν ιδιαίτερα να συμβάλουν στην τοπική ανάπτυξη και να δώσουν την απαιτούμενη υπεραξία στο προϊόν.

Το ιστορικό κρασί Μαλβάζια, ενώ παραγόταν μέχρι πρότινος σε όλο τον κόσμο, έγινε κατορθωτό να αναβιώσει στις μέρες  μας, μόλις πριν λίγα χρόνια (κατοχυρώθηκε ως ΠΟΠ το 2010) και  παράγεται μάλιστα αυτή τη στιγμή, από την Οινοποιητική Μονεμβασίας, του κυρίου Γιώργου Τσιμπίδη, ο οποίος ήταν και  εκείνος που το οραματίστηκε και συνέβαλε, ώστε μετά από πολύπλοκες και μακροχρόνιες διαδικασίες, να θεσμοθετηθεί στις μέρες μας και να αποτελεί μια μεγάλη αναπτυξιακή πρόκληση και πολύτιμο κεκτημένο για όλη την περιοχή.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για να υπάρξουν δυναμικά τοπικά προϊόντα, που μπορούν να παίξουν σημαίνοντα ρόλο στην ανάπτυξη, είναι οι παρακάτω:

• Στρατηγικό σχέδιο. Το όραμα για το προϊόν, που πρέπει να εκπονηθεί από μια ομάδα παραγωγών μια κοινότητα, ένα δήμο ή ευρύτερα. Το προϊόν να αναφέρεται και να συνδέεται με μιας ικανής έκτασης περιοχή, με ισχυρό μπραντ εάν είναι δυνατό (όπως αυτό της Μονεμβασίας).
• Επιστημονική υποστήριξη. Συνεργασίες με ιδρύματα, πανεπιστήμια κλπ, ώστε να υπάρξουν έγκυρες έρευνες που να πιστοποιούν την μοναδικότητα των χαρακτηριστικών και τα οφέλη στην υγεία (προϊόντα με χαρακτηρισμούς υγείας), όπως γίνεται με τόσα παραδοσιακά προϊόντα, όπως η μαστίχα (έχουν αποδειχθεί επιστημονικά τα οφέλη της στην προστασία του γαστρεντερικού συστήματος), η σταφίδα, το ελαιόλαδο κλπ.
• Ταυτότητα
• Πιστοποιήσεις
• Μύθος. Η αναφορά των προιόντων σε ιστορικά δεδομένα αλλά και η ανάπτυξη ενός μύθου γύρω από αυτά, είναι θεμιτή και χρήσιμη για την προώθησή του.
• Αγορές. Πρώτο βήμα πριν βρούμε τις μακρινές αγορές, είναι αυτονόητο, ότι πρέπει να κάνουμε το προϊόν μας γνωστό και να το διαδώσουμε πρώτα στους επισκέπτες μας, που δόξα το Θεό, είναι πολλοί αφού η περιοχή μας είναι άκρως τουριστική. Δεν είναι δυνατό να έρχονται από όλα τα μέρη της Ελλάδας και του κόσμου, στον τόπο μας και να φεύγουν χωρίς να δουν ή να γευτούν τα παραδοσιακά μας τρόφιμα, ή να έχουν τη δυνατότητα να τα βρίσκουν στα ξενοδοχεία μας και στις ταβέρνες μας, να τα αγοράσουν να πάρουν μαζί τους.(θα μπορούσε κάλλιστα σε κάθε τουριστικό κατάστημα, ταβέρνα ή ξενοδοχείο να υπάρχει ένα σταντ με τα τοπικά μας προϊόντα) Δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιούνται στις τουριστικές επιχειρήσεις εισαγόμενα και αμφιβόλου ποιότητας τρόφιμα. Όλο και συχνότερα εμφανίζονται πρωτοβουλίες στη χώρα μας, ώστε τα προϊόντα να συνδεθούν με τον τουρισμό. (θεσμοθέτηση τοπικών συμφώνων, ελληνικό πρωινό στα ξενοδοχεία, γαστρονομικός τουρισμός, θεσμοθέτηση δρόμων του κρασιού, του λαδιού κλπ)
• Διαφήμιση
• Συνεργασίες

Τέλος, στα πλαίσια τέλος της βιωσιμότητας, για την παραγωγή τοπικών προϊόντων, θα πρέπει να κυριαρχούν και άλλες  αξίες:

• Πρέπει να μας καθοδηγεί ο σεβασμός στη Φύση, στην αγροτική βιοποικιλότητα, στις τοπικές τέχνες και τεχνικές, στη παραδοσιακή γνώση και την χειρονακτική εργασία
• Τα προϊόντα θα αποτελούν μια ζωντανή περιβαλλοντική, υγιεινή, πολιτισμική και τοπική οικονομική αξία στα πλαίσια μιας πνευματικής παραγωγικής διαδικασίας και συνειδητής κατανάλωσης

O παραγωγός θα είναι ένας πνευματικός τεχνίτης, ικανά αμειβόμενος και όχι ένας περιθωριοποιημένος και οικονομικά εξαθλιωμένος εργάτης… που τον κυνηγούν οι φοροεισπράκτορες ή τον εκβιάζουν οι δανειστές, σαν το φτωχό βυζαντινό αγρότη που μονολογεί απελπισμένος, όταν του ψόφησε το βόδι:

 «… από πού θα θρέψω τώρα τη γυναίκα μου και τα μικρά παιδιά μου;
Πώς θα πληρώσω του φόρους;
Πώς θα ξεπληρώσω τα δάνεια;
Δεν ξέρω τι να κάνω.
Θα εγκαταλείψω το σπίτι μου και την πατρίδα μου, θα φύγω για αλλού,
πριν το μάθουν οι δανειστές μου και πέσουν πάνω μου σαν άγρια θηρία»
Φιλαρέτου βίος

Νεκτάριος Μαστορόπουλος, Εκπαιδευτικός