Ο δύσκολος ρόλος των φροντιστών, ασθενών με άνοια
Γράφει η Ασπασία Γεωργιλή

Όλοι γνωρίζουμε ότι η άνοια είναι μια εκφυλιστική νόσος που διαγιγνώσκεται πλέον σε ολοένα και περισσότερα άτομα, συνήθως της τρίτης ηλικίας. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη ασθένεια, που προκαλεί ποικίλα προβλήματα σωματικής αλλά και κοινωνικής έκπτωσης στο άτομο. Καθώς η νόσος αυτή εξελίσσεται και έχει φθίνουσα πορεία, δημιουργεί στον ασθενή ιδιαίτερες ανάγκες και τελικά, την πλήρη εξάρτηση του από το άτομο που το φροντίζει.

Όσον αφορά την ελληνική πραγματικότητα, φαίνεται ότι η οικογένεια είναι αυτή που συνήθως αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας, το δύσκολο ρόλο φροντίδας του ανοϊκού ατόμου.

Η φύση της συγκεκριμένης ασθένειας περιλαμβάνει μεγάλη γκάμα δυσκολιών, συναισθημάτων, συμπεριφορών και πρακτικών προβλημάτων, ανάλογα με τα στάδια της, τόσο στον ίδιο τον ασθενή όσο και στον φροντιστή. Ο πρώτος δεν έχει τον έλεγχο αντίληψης της κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει, σε αντίθεση με τον δεύτερο, που καλείται να μεριμνά για την ασθένεια όσο εκείνη διαρκεί. Γίνεται άρα αντιληπτό το βάρος που επωμίζεται ο φροντιστής, όταν κάποιο από τα μέλη της οικογενείας του νοσήσει με άνοια.

Η συμπεριφορά βέβαια των φροντιστών έχει να κάνει με την ιδιοσυγκρασία και το σύστημα αξιών που πρεσβεύει ο καθένας, αλλά συνήθως τα κυρίαρχα συναισθήματα ενός φροντιστή είναι πολύ συγκεκριμένα και αναπτύσσονται από το πρώτο κιόλας στάδιο της άνοιας.

Έτσι θα λέγαμε ότι οι φροντιστές αρχικά θυμώνουν που το αγαπημένο τους άτομο δεν καταλαβαίνει και δεν μπορεί να επικοινωνήσει μαζί τους, όπως παλιότερα. Νιώθουν ενοχές γιατί συχνά αναγκάζονται να φωνάξουν προκειμένου να επέλθει σε τάξη ο ασθενής. Βιώνουν έντονα το συναίσθημα  λύπης, βλέποντας τη σωματική και νοητική κατάπτωση του ασθενή και επειδή δεν μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά τον άνθρωπό τους, καταλήγουν να νιώθουν ματαίωση. Απογοητεύονται καθώς οι κόποι τους δεν επιβραβεύονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο και τέλος, δυσκολεύονται να αποδεχθούν ότι παρά την ανιδιοτελή φροντίδα τους, εκείνοι τελικά θα πεθάνουν.

Όλα τα παραπάνω φυσιολογικά οδηγούν και τον φροντιστή σε αποδιοργάνωση και σύγχυση. Βρίσκεται θα λέγαμε σε μια μόνιμη αγχωτική κατάσταση, επαγρύπνηση, σωματική και ψυχική κόπωση. Συχνά ο φροντιστής απομονώνεται κοινωνικά και ψυχικά (μοναξιά) λόγω των νέων του ευθυνών, επωμίζεται το οικονομικό βάρος που επιφέρει η νοσηλεία του ασθενή με άνοια  και παρουσιάζει αρκετά ψυχοσωματικά προβλήματα. Άλλωστε δεν είναι τυχαία η αυξημένη χρήση  ψυχοτρόπων φαρμάκων από τους φροντιστές και η διάγνωση κατάθλιψης σε αυτούς.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι φροντιστές δεν μπορούν πάντα να διαχειριστούν αποτελεσματικά τα συναισθήματά  και κατ’  επέκταση τη συμπεριφορά τους, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις επιθετικότητας των ανοϊκών ατόμων, που είναι  ένα πολύ σύνηθες γνώρισμα της συγκεκριμένης ασθένειας.

Θα ήταν αρκετά ωφέλιμο λοιπόν οι φροντιστές να ζητούν και να βρίσκουν στήριξη τόσο από τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας, όσο και από αρμόδιους κρατικούς φορείς. Σημαντικό επίσης είναι και η εμπεριστατωμένη ενημέρωση τους σχετικά με τη νόσο και τις δυσκολίες που αυτή παρουσιάζει, καθώς και  πιθανούς τρόπους ανακούφισης των συναισθημάτων των ίδιων των φροντιστών. Συνιστάται η έκφραση και αποδοχή αυτών των συναισθημάτων κι αναζήτηση πιθανών διεξόδων αποφόρτισής τους. Ο προσωπικός χρόνος τους σε δραστηριότητες που τους ευχαριστεί κρίνεται αναγκαίος για να μπορούν να αντεπεξέλθουν  λειτουργικά στο ρόλο τους, καθώς και η αναγνώριση της σημαντικότητάς τους ως προς τον ασθενή. Οποιαδήποτε θετική ενθάρρυνση είναι βοηθητική, όπως επίσης και  η υπενθύμιση του ότι  η ασθένεια είναι αυτή που κάνει τον ασθενή να συμπεριφέρεται έτσι και όχι ο ίδιος ο ασθενής.

Η ύπαρξη ομάδων στήριξης φροντιστών ανοϊκών ατόμων που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας παρέχουν ενημέρωση, εκπαίδευση και συμβουλευτική στους φροντιστές. Δίνουν την ευκαιρία στα άτομα αυτά να μοιραστούν τις κοινές τους εμπειρίες και η παρουσία του ενός να γίνει παρηγοριά για τον άλλον.