Δέκα αναγνώσματα για το Βυζάντιο

Λιγότερο οικείο από την αρχαιότητα, το μεσαιωνικό παρελθόν μας έχει ταυτιστεί με την Εκκλησία και τις θρησκευτικές έριδες, τον αυτοκρατορικό πλούτο, τη λογιοσύνη του κλήρου και την υμνογραφία. Βαρετό ως διδακτικό αντικείμενο στο σχολείο, το Βυζάντιο παραμένει μια εποχή σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη και παρεξηγημένη. Η επανεκτίμηση του Βυζαντίου, που έχει ξεκινήσει από τη Δύση, φτάνει σιγά-σιγά και στην Ελλάδα.

Πίσω από τη μεγαλοπρέπεια της ζωής στη Βασιλεύουσα ανακαλύπτουμε την καθημερινότητα στην άγνωστη βυζαντινή επαρχία και έναν κόσμο στον οποίο υπάρχουν έγκλημα και μυστήριο, ίντριγκες και κατασκοπεία, έρωτες και ιπποτισμός, πίστη και ακολασία, μακρινές εκστρατείες, πειρατεία, μόδα, τέχνη, αλλά και ωμότητα, βία, φτώχεια, εξαθλίωση, αγραμματοσύνη.

Ο βυζαντινολόγος Παναγιώτης Αγαπητός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου, και συγγραφέας του μελετήματος Η ερωτική διήγηση στα μεσαιωνικά χρόνια: Περσία, Βυζάντιο, Φραγκία (2008) είναι και συγγραφέας τριών ατμοσφαιρικών μυθιστορημάτων μυστηρίου με πρωταγωνιστή έναν βυζαντινό αξιωματούχο, τον πρωτοσπαθάριο Λέοντα:Το εβένινο λαούτο (2003), Ο χάλκινος οφθαλμός (2006), Μέδουσα από σμάλτο (2009), όλα από τις εκδόσεις Αγρα.
Ενώ σχεδιάζει την τέταρτη περιπέτεια του Λέοντα στη Μικρά Ασία, μας προτείνει δέκα απολαυστικά αναγνώσματα για το Βυζάντιο. Τέσσερις καλογραμμένες και εμπεριστατωμένες ιστορίες για την κοινωνία, την ιστορία και τη λογοτεχνία του ελληνικού Μεσαίωνα, τέσσερα μυθιστορήματα, ένα θεατρικό και ένα βιβλίο για παιδιά, που φέρνουν το Βυζάντιο πιο κοντά μας.

Judith Herrin, Τι είναι το Βυζάντιο (μτφ. Χριστιάννα Σαμαρά, Ωκεανίδα 2008):Για όσους θα ήθελαν να προσεγγίσουν αβίαστα το Βυζάντιο, το βιβλίο της Χέριν (διάσημης αγγλίδας βυζαντινολόγου ιστορικού) αποτελεί μια ευφυή, ευανάγνωστη και πολύ προσωπική προσέγγιση στην Ιστορία, στην κοινωνία και στον πολιτισμό του Βυζαντίου.

Angeliki Laiou (1941-2008), Cécile Morisson, Η βυζαντινή οικονομία (μτφ. Δημήτρης Κυρίτσης, Παπαδήμας, 2011): Στους δύσκολους οικονομικά και κοινωνικά καιρούς που περνάμε, η μεστή και συνοπτική παρουσίαση της βυζαντινής οικονομίας από δύο κορυφαίες μελετήτριες του οικονομικού βίου των Βυζαντινών, μας υπενθυμίζει πώς μια αυτοκρατορία χειριζόταν την οικονομία της χωρίς να στηρίζεται σε μάνατζερ και οικονομολόγους.

Dimitri Obolensky (1918-2001), Εξι βυζαντινές προσωπογραφίες (μτφ. Πόπη Πούγιουρου και Αγγελ Νικολάου-Κονναρή, Ερμής 1998): Καθώς είμαστε ιδιαίτερα προσανατολισμένοι στη Δύση, συχνά παραβλέπουμε τη σημασία του Βυζαντίου για τον κόσμο των Σλάβων. Οπότε, οι έξι βιογραφίες που μας προσφέρει ο Ομπολένσκι, εξέχων ρώσος βυζαντινολόγος στην Οξφόρδη, μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε τη δράση προσωπικοτήτων που κινούνται ανάμεσα στον ελληνικό, στον βουλγαρικό, στον σερβικό και στον ρωσικό κόσμο από τον 9ο ως και τον 16ο αιώνα.

Hans-Georg Beck (1910-1999), Βυζαντινόν ερωτικόν (μτφ. Ιωάννης Δημητρούκας, Στ. Δ. Βασιλόπουλος, 1999): Επειδή συνήθως δεν συνδέουμε το Βυζάντιο με τον έρωτα και τον ερωτισμό, η ανάγνωση του προκλητικού δοκιμίου του Μπεκ, διάσημου γερμανού βυζαντινολόγου, θα εκπλήξει και θα τέρψει πολλούς αναγνώστες.

Κώστας Δ. Κυριαζής (1920-1991), Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος (Εστία, 2000): Το πιο πετυχημένο από τα πολλά ιστορικά μυθιστορήματα του Κυριαζή, που πρωτοεκδόθηκε το 1964, παρουσιάζει από τρεις διαφορετικές αφηγηματικές οπτικές γωνίες την ιστορία και την προσωπικότητα του Βασίλειου Πορφυρογέννητου, του οποίου την εικόνα γνωρίζουμε κυρίως από τον Κωστή Παλαμά και την Πηνελόπη Δέλτα.

Αγγελος Σ. Βλάχος (1915-2003), Οι τελευταίοι Γαληνότατοι (Εστία, 2006): Μια εξαιρετική, πολιτική αφήγηση γύρω από τους Κομνηνούς αυτοκράτορες του 12ου αιώνα, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1961. Αν και κάπως μελοδραματική σε ορισμένα σημεία, η αφήγηση παραμένει στιβαρή, ενώ οι χαρακτήρες είναι καλοσχεδιασμένοι.

Πάνος Θεοδωρίδης, Το θεόπαιδο (Κέδρος, 1992): Σε αντιδιαστολή με τα δύο προηγούμενα «αυτοκρατορικά» μυθιστορήματα, εδώ έχουμε μια μοντερνιστική διήγηση γύρω από την ιστορία ενός σαλού παιδιού που επιτελεί ένα «θαύμα» στη Μακεδονία την εποχή των εμφυλίων πολέμων του 14ου αιώνα – ένα απογειωμένο Βυζάντιο μιας κρυμμένης «επαρχίας».

Mika Waltari (1908-1979), Ιωάννης Αγγελος (μτφ. Μαρία Μαρτζούκου, Καλέντης 2003): Ενα από τα πιο διάσημα ιστορικά μυθιστορήματα με θέμα το Βυζάντιο και την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, δημοσιευμένο στα Φινλανδικά το 1952 (ακριβώς 500 χρόνια μετά το 1453), γνωστό και ως «Ο μαύρος άγγελος». Εξαιρετική η αφηγηματική τεχνική και η καθαρή, λιτή γραφή του Βαλτάρι.

Μαργαρίτα Λυμπεράκη (1919-2001), Ζωή (Εστία, 1985): Σε αντίθεση προς τα περισσότερα θεατρικά έργα με θέμα βυζαντινό, η Λυμπεράκη προτείνει μια ιδιαίτερα σύγχρονη και βαθιά ψυχαναλυτική αναπαράσταση της ιστορίας της αυτοκράτειρας Ζωής Πορφυρογέννητης (978-1050) και των τριών συζύγων της. Το έργο (που στηρίζεται στα σχετικά κεφάλαια της Χρονογραφίας του Μιχαήλ Ψελλού) κυριαρχείται από μια δυνατή ποιητική γλώσσα και μια υψηλή δραματική θερμοκρασία.

Μαρίζα Ντεκάστρο, Περπατώντας τις εποχές του Βυζαντίου (Μεταίχμιο, 2011): Μια θαυμάσια περιήγηση στον βυζαντινό πολιτισμό, γραμμένη για παιδιά ως οδηγός του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου της Αθήνας. Τα παιδιά (αλλά και οι γονείς τους) θα ανακαλύψουν χίλια δυο άγνωστα πράγματα για την καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο. Θαυμάσιες φωτογραφίες συνοδεύουν το ευσύνοπτο βιβλίο.

 

Πηγή: tovima.gr