Συναισθηματική Κακοποίηση: θύτης και θύμα
Γράφει η Ασπασία Γεωργιλή

Συχνά ακούμε, διαβάζουμε, ενημερωνόμαστε για την κακοποίηση ατόμων και κυριότερα για τη σωματική βία που υφίστανται. Στη σύγχρονη δυτική ζωή έχει πραγματωθεί μια τεράστια καμπάνια ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης των πολιτών όσον αφορά τη βία σε όλες της τις εκφάνσεις,  καθώς κι η δημιουργία κέντρων στήριξης  ατόμων που κακοποιούνται ήδη ή  βρίσκονται σε κίνδυνο.

Η σωματική κακοποίηση είναι όμως,  μια μορφή της και συνήθως συνυπάρχει και με μια άλλη,  αυτή της λεκτικής-ψυχολογικής βίας. Ο περισσότερος κόσμος αγνοεί την ύπαρξή της κι ενώ παρατηρείται ακόμα πιο συχνά στις σχέσεις των ανθρώπων(συναισθηματικές, συζυγικές, επαγγελματικές, φιλικές),  αλλά είναι το ίδιο βαρύνουσας σημασίας για την ψυχο-συναισθηματική ισορροπία του ατόμου ανεξάρτητα της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκει.

Ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι η σωματική ή σεξουαλική βία είναι πιο σοβαρή από άλλες μορφές κακοποίησης. Όμως κι η ψυχολογική βία μπορεί να επιφέρει τραύματα  εξίσου βαθιά με αυτά της σωματικής ή σεξουαλικής.

Η συναισθηματική κακοποίηση πραγματοποιείται με τη μορφή απειλών, εξύβρισης, κατηγοριών, φωνών, έντονης κριτικής, ζήλειας (κτητικότητας) κ.α. του θύτη προς το θύμα. Η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά του θύτη έχει σαν αποτέλεσμα το διαρκή εξευτελισμό, υποβίβαση και μείωση των ικανοτήτων, αξιών και ατομικών ελευθεριών του άλλου. Τα λεκτικά βίαια ξεσπάσματα του ατόμου-θύτη προς το φαινομενικά αδύναμο θύμα έχουν σκοπό να ελέγξουν καθολικά την προσωπικότητα του,  με απώτερο σκοπό την ανύψωση των δικών του «δυνατοτήτων».  Δηλαδή,  μέσα από την ψυχολογική βία που ασκεί το  άτομο σε μια σχέση, θέλει και περιμένει να καλύψει  δικά του υπαρξιακά-ψυχικά κενά. Πολλές φορές ο θύτης μέσω του ελέγχου που ασκεί απομονώνει το θύμα απομακρύνοντας το από τους οικείους η από οποιονδήποτε άλλον που μπορεί να του προσφέρει την παραμικρή στήριξη. Επιδιώκει με άλλα λόγια συνεχώς να καθιστά τον άλλον υποχείριό του και με τον τρόπο αυτό η ύπαρξή του να αποκτά κάποιο νόημα.

Η χειραγώγηση του θύματος φέρει σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή απομάκρυνση του θύματος από την αγάπη για τον εαυτό του. Το θύμα έτσι εκτίθεται στο φόβο, την ανασφάλεια, την ενοχή και σε πληθώρα άλλα αρνητικά συναισθήματα. Όσο συχνότερα εκτίθεται στη βία τόσο αυτά τα συναισθήματα θα γιγαντώνονται. Το άτομο-θύμα φτάνει στο σημείο να δικαιολογεί το θύτη καθώς πιστεύει ότι δικαίως αντιδρά με αυτό τον τρόπο. Ενοχικά πλέον θεωρεί ότι του αξίζει μια τέτοια συμπεριφορά, εκλαμβάνοντάς την ως τιμωρία. Το άτομο αυτό δύσκολα αντιδρά, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις άλλες περιπτώσεις βίας. Είθισται να εκθέτει τον εαυτό του σε μια τέτοιου είδους κακοποίηση μακροχρόνια έχοντας χάσει τις ελπίδες του και  τα προσωπικά όπλα για να πολεμήσει και τελικά να κερδίσει τη μάχη με το θύμα. Αντί γι αυτό, κλείνεται στον εαυτό του και σιωπά. Παρατηρείται λοιπόν αύξηση καταθλιπτικών κι άλλων διαταραχών στα άτομα καθώς κι προβλήματα με χρήση ουσιών.

Ο θύτης από την άλλη πλευρά χειριστικός καθώς είναι ελίσσεται κάθε φορά, αλλά πάντα θα καταλήγει στο να επιρρίπτει τις ευθύνες και όλο το βάρος της δυσλειτουργικής μεταξύ τους σχέσης στο θύμα. Η συνολική συμπεριφορά του οφείλεται σε διάφορες αιτίες, με επικρατέστερη τη μαθημένη αυτή συμπεριφορά από το δικό του οικείο περιβάλλον. Προφανώς το άτομο αυτό βίωσε παρόμοιες καταστάσεις , που όμως τώρα έχει εκείνο «το πάνω χέρι» και μπορεί να εξουσιάζει όπως το ίδιο έκαναν κάποιοι άλλοι σε εκείνο. Πρόκειται για ένα άτομο πολύ ανασφαλή, χωρίς αυτοεκτίμηση, καχύποπτο κι υπερόπτη κι έχει ήδη μια πολύ τραυματισμένη προσωπικότητα.

Το άτομο-θύμα καλό θα ήταν να απομακρυνθεί από μια τέτοιου είδους σχέση. Εάν όμως αυτό δεν είναι εφικτό ή επιθυμητό , τότε θα πρέπει να ενδυναμώσει τον εαυτό του και να επαναπροσδιορίσει τις αξίες του με οποιοδήποτε τρόπο. Συνήθως προτείνεται η συμβουλευτική και στήριξη από κάποιον ειδικό σε θέματα κακοποίησης. Υπάρχουν πολλές γραμμές τηλεφωνικής υποστήριξης που λειτουργούν και που στελεχώνονται από επαγγελματίες υγείας ειδικευμένοι σε θέματα βίας. Επίσης θα ήταν καλό σε οποιαδήποτε περίπτωση βίας να απευθυνόμαστε σε κάποιο έμπιστο φίλο ή συγγενή και να ζητάμε βοήθεια, χωρίς ενοχές κι αναβολές. Είναι σημαντικό σε κάθε περίπτωση να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες των επιλογών κι άρα να κρατάμε εμείς το τιμόνι της δικής μας ζωής!