Πώς μας επηρεάζει το φως;

Χωρίς το φως δεν θα υπήρχε ζωή. Ασφαλώς μιλάμε για το φυσικό φως, αλλά στις μέρες μας θα μας ήταν αδύνατον να ζήσουμε και χωρίς το τεχνητό φως. Ας γνωρίσουμε καλύτερα πώς αλληλεπιδρούν με την υγεία μας, τη διάθεσή μας, τον ύπνο μας…
Στην εποχή μας περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μας υπό τεχνητό φωτισμό. Μια κατάσταση όχι και ιδιαίτερα ευχάριστη τόσο για την όραση όσο και για την υγεία και τη διάθεσή μας. Ο οργανισμός μας είναι φτιαγμένος για να λειτουργεί υπό το φυσικό φως, το οποίο τίποτε δεν θα μπορέσει ποτέ να αντικαταστήσει επάξια. Δυστυχώς, όμως, λόγω των συνθηκών, το χρονικό διάστημα που βλέπουμε χάρη στο τεχνητό φως όλο και αυξάνεται. Γι’ αυτό και είναι σκόπιμο να γνωρίζουμε -τόσο για το τεχνητό όσο και για το φυσικό φως, γιατί κι αυτό δεν είναι πάντα αθώο- πώς και πότε μας ωφελούν και αντίστοιχα πώς και πότε μας βλάπτουν.
1. Σβήνουμε το φως για καλύτερο ύπνο 
Ο ανθρώπινος κύκλος ύπνου και αφύπνισης καθορίζεται από το φυσικό φως. Έτσι, υπό φυσιολογικές συνθήκες, όταν πέφτει το φυσικό φως, ο οργανισμός μας αρχίζει να εκκρίνει τη μελατονίνη, την ορμόνη του ύπνου. Αν εκείνη την ώρα εκτεθούμε σε δυνατό τεχνητό φως, καθυστερούμε την έλευση του ύπνου. Οι ειδικοί προτείνουν, λοιπόν, να επιλέγουμε ένα απαλό και ζεστό φως τις ώρες πριν πέσουμε για ύπνο, για παράδειγμα κίτρινο ή πορτοκαλί. Επίσης, συμβουλεύουν να σβήνουμε όλα τα φώτα όταν πρόκειται να κοιμηθούμε, ώστε να μην επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου μας. Μάλιστα, προτείνουν να αφήνουμε το φωτάκι νυκτός αναμμένο για τα παιδιά μέχρι να αποκοιμηθούν και στη συνέχεια να σβήνουμε ακόμη και αυτό. Πολύ αυστηροί εμφανίζονται ακόμα και με τη χρήση του λάπτοπ, του iPad και του κινητού για αρκετή ώρα σε σκοτεινές συνθήκες. Όλα τα παραπάνω είναι σημαντικό να τα σεβόμαστε κυρίως τους χειμερινούς μήνες που ο οργανισμός μας έχει ανάγκη από περισσότερο ύπνο και που είμαστε προγραμματισμένοι να εκτιθέμεθα στο ηλιακό φως λιγότερες ώρες καθημερινά. Αντίθετα, το πρωί, όσοι από εμάς δυσκολευόμαστε να ξυπνήσουμε, μπορούμε να ανάψουμε ένα φως για να βοηθηθούμε να μπούμε στη διαδικασία της αφύπνισης.
2. Λιγότερο τεχνητό φως, καλύτερη διάθεση 
Το φως δεν επηρεάζει μόνο τον ύπνο μας, αλλά και την ψυχοσυναισθηματική μας κατάσταση. Η λύση είναι να εκτιθέμεθα όσο περισσότερο μπορούμε καθημερινά στο φυσικό φως. Γι’ αυτό και τους χειμωνιάτικους μήνες η διάθεσή μας είναι πιο πεσμένη, κυρίως στις χώρες που έχουν λιγότερη ηλιοφάνεια. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το τεχνητό φως, πιο αδύναμο από το ηλιακό, συχνά επιδρά αρνητικά στην ψυχολογία μας. Μάλιστα, πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό επιστημονικό περιοδικό «Molecular Psychiatry» συνέδεσε την αύξηση των κρουσμάτων κατάθλιψης τα τελευταία 50 χρόνια με την αύξηση της χρήσης του ηλεκτρικού φωτισμού. Σύμφωνα με τους ειδικούς που έκαναν την έρευνα, είναι σκόπιμο να προσπαθούμε να περιορίζουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την έκθεσή μας στο τεχνητό φως, κυρίως όταν βραδιάζει. Ευκολότερο να το λέμε όμως παρά να το κάνουμε.
3. Μπορεί το τεχνητό φως να βλάψει την υγεία μας; 
Πρόκειται για ένα ερώτημα που έχει απασχολήσει αρκετά τους επιστήμονες. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιστημονική Επιτροπή για τους Αναδυόμενους και Πρόσφατα Αναγνωρισμένους Κινδύνους Υγείας συνέταξε τον Μάρτιο του 2012 μία έκθεση με τίτλο «Health Effects of Artificial Light» («Κίνδυνοι Υγείας από το Τεχνητό Φως»), η οποία λέει ότι:

• Η έκθεση σε τεχνητό φως τη νύχτα και ενώ είμαστε ξύπνιοι μπορεί να σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και επίσης είναι πιθανό να προκαλέσει γαστρεντερολογικά και καρδιαγγειακά προβλήματα, αλλά και ανωμαλίες στον ύπνο και τη διάθεση.
• Το τεχνητό φως -αν και το ηλιακό είναι πάντα ο βασικός ύποπτος- θα μπορούσε υπό συνθήκες να επιδεινώσει προϋπάρχοντα δερματολογικά προβλήματα, όπως ο λύκος, η αλλεργία στον ήλιο, κάποιες δερματίτιδες κ.ά.
• Η έκθεση σε τεχνητό φωτισμό υψηλής UV ακτινοβολίας -σε χώρους εργασίας και σχολεία και όχι σε χώρους κατοικίας- θα μπορούσε να επιβαρύνει τη συνολική μας έκθεση σε ακτινοβολία (όχι περισσότερο από την ακτινοβολία που θα παίρναμε κάνοντας διακοπές σε μία μεσογειακή χώρα για μία εβδομάδα το καλοκαίρι) και αντίστοιχα να αυξήσει κάπως τον κίνδυνο να εμφανίσουμε κάποιο δερματολογικό καρκίνο ή να συμβάλει λίγο ακόμα στη «γήρανση» των ματιών μας (όπως συμβαίνει εξαιτίας του ήλιου).

Ο σωστός φωτισµός
Ένας κακός φωτισμός -το γνωρίζουμε όλοι και από προσωπική εμπειρία- μπορεί να μας προκαλέσει ποικίλα προβλήματα όρασης. Ευτυχώς, όταν τα μάτια ξεκουράζονται, κατά κανόνα τα συμπτώματα εξαφανίζονται. Για να προλάβουμε τα δυσάρεστα συμπτώματα, καλό είναι να φροντίζουμε ο τεχνητός φωτισμός του χώρου μας να μην είναι ούτε πολύ δυνατός ούτε αντίθετα πολύ αδύναμος.
Τι φωτισμό να επιλέξουμε 
Για να βλέπουμε καλά και να μην κουράζουμε τα μάτια μας, πρέπει να επιλέξουμε τη σωστή τοποθέτηση, αλλά και δόση φωτισμού.
Στον υπολογιστή 
Μια πολύ συχνή αιτία κούρασης των ματιών είναι η δουλειά στην οθόνη του υπολογιστή υπό ακατάλληλες συνθήκες φωτισμού. Σημαντικό είναι να μην υπάρχουν αντανακλάσεις ή αντηλιά στην οθόνη και για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να τοποθετήσουμε την οθόνη με τον κατάλληλο τρόπο σε σχέση με τον διαθέσιμο φωτισμό. Το ιδανικό είναι η οθόνη να τοποθετηθεί κάθετα στο υπάρχον παράθυρο. Αν προσθέσουμε τεχνητό φωτισμό, είναι σκόπιμο να κατευθύνεται στο ταβάνι. Μία επίσης καλή συμβουλή είναι να απομακρύνουμε το βλέμμα μας για 5΄ τη φορά κάθε 1 ώρα και να κοιτάμε όσο πιο μακριά μπορούμε για να ξεκουράζουμε τα μάτια μας, καθώς επίσης να κλείνουμε τα μάτια μας πού και πού για διάστημα 1΄ τη φορά, ώστε να δημιουργούνται τα απαραίτητα για τα μάτια μας δάκρυα.
Όταν βλέπουμε τηλεόραση 
Το ιδανικό είναι να μην παρακολουθούμε τηλεόραση στα σκοτεινά. Χρειάζεται κάποιο φωτιστικό που δεν θα φωτίζει απευθείας την οθόνη (θα πρέπει να τοποθετηθεί είτε πίσω είτε δίπλα στην τηλεόραση, ώστε να μη δημιουργούνται αντανακλάσεις) και θα είναι μέτριας έντασης.
Όταν γράφουμε ή διαβάζουμε 
Το φως πρέπει να κατευθύνεται απευθείας στο βιβλίο ή το τετράδιο χωρίς να είναι πολύ δυνατό, ώστε να μη μας τυφλώνει. Το ιδανικό; Μία λάμπα των 40W.
4. Ο ήλιος βλάπτει σοβαρά τα μάτια 
Η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει πρόωρο καταρράκτη και βλάβες στην ωχρά κηλίδα. Ουσιαστικά, οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου γερνάνε τον φακό του ματιού, όπως αντίστοιχα και το δέρμα, και έτσι είναι πιθανό να εμφανιστούν νωρίτερα αλλοιώσεις που σχετίζονται με την ηλικία, όπως είναι ο καταρράκτης. Στην πραγματικότητα, ο φακός του ματιού είναι κρυσταλλοειδής και όσο περνάνε τα χρόνια θολώνει, πράγμα που επιδεινώνεται με τη μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο.
5. Τα «ναι» και τα «όχι» στο φυσικό φως 
Ο ήλιος, εκτός από ζωογόνος, είναι επιπλέον ευεργετικός για συγκεκριμένες καταστάσεις και αντίθετα επιβαρυντικός για κάποιες άλλες. Για να βγαίνουμε πάντα κερδισμένοι στην επαφή μας μαζί του, θα πρέπει να τον αποφεύγουμε τις ώρες που είναι πολύ δυνατός (11 π.μ. με 4 μ.μ) και να φοράμε πάντα αντιηλιακό, το σημαντικότερο όμως είναι να γνωρίζουμε πότε μας ωφελεί, αλλά και πότε μπορεί να μας βλάψει. Έτσι, λέμε:
«Ναι» στον ήλιο 

• Για τις γυναίκες, επειδή ο ήλιος βοηθά στη σύνθεση της πολύτιμης βιταμίνης D (προστατεύει από την οστεοπόρωση, αλλά και τη ραχίτιδα), συμβάλλοντας έτσι στην απορρόφηση του ασβεστίου. Επιπλέον, η έκθεση στον ήλιο και ο ζεστός καιρός βελτιώνουν την αγγείωση και κατ’ επέκταση τη λειτουργία του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.
• Για όσους υποφέρουν από ψωρίαση ή ξηροδερμία (σμηγματορροϊκή δερματίτιδα), γιατί βελτιώνονται χάρη στον ήλιο και τη ζέστη.
• Για καλύτερη διάθεση. Η έκθεση στο ηλιακό φως αυξάνει τις ενδορφίνες και κατ’ επέκταση βοηθά στη βελτίωση της διάθεσης, αλλά και της ποιότητας του ύπνου.
  «Όχι» στον ήλιο 
  ➜ Για όσους έχουν πολύ ανοιχτόχρωμο δέρμα (που μαυρίζει πολύ δύσκολα και κοκκινίζει εύκολα στην επαφή με τον ήλιο) ή/και φακίδες ή/και ανοιχτόχρωμα μάτια ή/και ξανθά ή κόκκινα μαλλιά ή/και πολλές ελιές στο δέρμα τους. Καθώς το δέρμα τους περιέχει πολύ λιγότερες ποσότητες μελανίνης από ό,τι των καστανών και των μελαχρινών, κινδυνεύουν περισσότερο από ένα πιθανό ηλιακό έγκαυμα βραχυπρόθεσμα, αλλά και από τη φωτογήρανση και την εκδήλωση κάποιου τύπου καρκίνου του δέρματος μακροπρόθεσμα.
  ➜ Για τα μικρά παιδιά, που πρέπει να προσέχουν τον ήλιο ασχέτως του χρώματος του δέρματός τους, επειδή έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κάποιο ηλιακό έγκαυμα, ανεξάρτητα από το πόσο θα κάτσουν στον ήλιο. Πρέπει να γνωρίζουμε επίσης ότι ένα ηλιακό έγκαυμα μπορεί να είναι πάρα πολύ επικίνδυνο σε βάθος χρόνου, αφού έρευνες έχουν αποδείξει ότι ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα (2ου βαθμού) σε παιδιά και εφήβους κάτω των 15 ετών διπλασιάζει τον κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος αργότερα στην ενήλικη ζωή τους.
  ➜ Για όσους έχουν εμφανίσει έρπη στα χείλη, υποφέρουν από λεύκη, εμφανίζουν αλλεργία στον ήλιο, παίρνουν συγκεκριμένα φάρμακα των οποίων η δράση και οι ανεπιθύμητες ενέργειες εντείνονται όταν έχει ζέστη και ήλιο (π.χ. αντιυπερτασικά , διουρητικά, κάποια ψυχιατρικά φάρμακα). Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν φάρμακα και καλλυντικά που λόγω των συστατικών τους (π.χ. ρετινοειδή για την ακμή ή τις ρυτίδες) είναι δυνατόν να προκαλέσουν φωτοευαισθησία (έντονα συμπτώματα στο δέρμα).
  ➜ Για τις γυναίκες που περιμένουν παιδί ή παίρνουν αντισυλληπτικά, γιατί ο ήλιος μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση πανάδων στο πρόσωπό τους.
  Σύμφωνα με έρευνες: 
  ➜ Ο χαμηλός φωτισμός, όπως και η απαλή μουσική, στη διάρκεια του φαγητού μας θα μας βοηθήσουν να φάμε λιγότερο και παράλληλα να ευχαριστηθούμε πιο πολύ το φαγητό μας.
  ➜ Το γεγονός ότι εκτιθέμεθα πολλές ώρες σε έντονο τεχνητό φως -κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας- θεωρείται ένας από τους λόγους για τους οποίους οι σημερινοί άνθρωποι είμαστε βαρύτεροι και με πιο διαταραγμένο μεταβολισμό συγκριτικά με τις προηγούμενες γενιές.

Πηγή: vita.gr