Προς αναζήτηση της χαμένης παιδείας
Γράφει ο Γιώργος Η. Βουνελάκης

Ο αρχαίος φιλόσοφος Πλάτωνας ονειρευόταν την ιδανική κοινωνία. Ο βασικός τρόπος για να φτάσει κανείς σε αυτή, εκτός των άλλων ήταν να βρεθεί ένας δίκαιος βασιλιάς, πρόθυμος να εφαρμόσει τους νόμους που θα του πρότεινε ένας σοφός νομοθέτης. Υπέρτατο καλό κατά τον Πλάτωνα είναι η καθαρή γνώση των αιώνιων μορφών και νόμων και ανώτατο καλό είναι η δύναμη να αγαπάς την αλήθεια και να κάνεις τα πάντα γι’ αυτή. Τετρακόσια χρόνια μετά ο Ιησούς Χριστός διατύπωσε την ίδια άποψη με διαφορετικά λόγια.

Αναζήτηση και εφαρμογή του δικαίου, αποδοχή των αναλλοίωτων μορφών και νόμων, γνώση της αλήθειας και εφαρμογή στην καθημερινή μας ζωή, είναι τα μικρά μυστικά για μια ισορροπημένη και τακτοποιημένη κοινωνία. Από μια τέτοια κοινωνία αναπαράγονται μέλη με ουσιαστική παιδεία και ξεκάθαρη αντίληψη για το καλό και το κακό, για το ηθικό και το ανήθικο, για το δίκαιο και το άδικο. Σε μια τέτοια κοινωνία η παιδεία και το ήθος μεταφέρονται στις επόμενες γενιές ως μέρος της φυσιολογικής πορείας και εξέλιξης του ανθρώπου.

Η κοινωνία των τελευταίων ετών δείχνει μια εκπληκτική αδυναμία να εφαρμόσει με απλές κινήσεις όλους εκείνους τους σοφούς νόμους. Δείχνει ανικανότητα να εκδιώξει ή να χαλιναγωγήσει  το άδικο και το ανήθικο. Όλοι μας θέλουμε να διώξουμε τους πόνους του σώματος, αλλά πολλοί από εμάς αδιαφορούμε ή παραμένουμε απαθείς σε ενέργειες και δράσεις που ενισχύουν τη διαφθορά και την ανηθικότητα.

Αυτό που κατά την γνώμη μου διαφαίνεται είναι πως από την κοινωνία του σήμερα λείπει η ουσιαστική παιδεία σε κάθε κομμάτι της. Και όταν λέμε παιδεία δεν εννοούμε σίγουρα γνώσεις επί γνώσεων και θεωρίες επί θεωριών. Αναφερόμαστε στην απλή καθημερινή σκέψη και έκφραση. Εννοούμε την μόρφωση εκείνη που ορίζει τρόπους συμπεριφοράς και έκφρασης. Δεν βλέπουμε παιδεία στο σημαντικότερο κομμάτι της κοινωνίας μας, την οικογένεια. Οι γονείς δεν μεταφέρουν στα παιδιά τους ουσιαστική κοινωνική μόρφωση ή αφήνουν τον ρόλο αυτό να τον παίξουν τα κάθε μορφής σήριαλ και τηλεπαιχνίδια. Το καθημερινό ενδιαφέρον και οι συζητήσεις στο οικογενειακό περιβάλλον φαίνεται να έχουν δώσει την θέση τους στην εργασία πολλών ωρών και στην χωρίς έλεγχο προσφορά υλικών αγαθών. Δεν βλέπουμε παιδεία στην καθημερινή συναναστροφή. Αντιλαμβανόμαστε άτομα που με μεγάλη ευκολία ρυπαίνουν το περιβάλλον που ζουν. Που συζητούν με τρόπο εγωκεντρικό και αλαζονικό για θέματα που έχουν να κάνουν αποκλειστικά σχεδόν με την ύλη. Που με ευκολία κατηγορούν τον συνάνθρωπο τους, αδιαφορώντας για τον πόνο του γείτονά τους. Μια τέτοια κοινωνία κανείς δεν την θέλει γιατί σίγουρα καλλιεργεί ψυχές συναισθηματικά επικίνδυνες.

Όλα αυτά τα χρόνια προσπαθούμε και επιδιώκουμε να βρούμε τρόπους να ανασυρθεί ή να διατηρηθεί στην κοινωνία μας η χαμένη παιδεία. Αγωνιζόμαστε να βρούμε μονοπάτια που μεταφέρουν ποιοτική σκέψη και ισορροπημένη έκφραση. Όλα αυτά τα χρόνια αγωνιούμε όταν νιώθουμε να σιωπούν μέρα με τη μέρα οι υγιείς φωνές. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε είναι η δυσκολία να αποκτήσει η κοινωνία του σήμερα απλούς κανόνες σεβασμού του ανθρώπου προς τον άνθρωπο. Όλοι εκείνοι οι κανόνες που ελέγχουν και ισορροπούν το κακό κομμάτι της ανθρώπινης φύσης.

Πάντοτε η κοινωνία των ανθρώπων καλλιεργούσε σε κάποια γωνιά της το βρώμικο και επικίνδυνο στοιχείο της. Μόνο που στην γενιά των πατεράδων και των παππούδων μας υπήρχαν οι ανάλογοι  μηχανισμοί που έθεταν σαφή και ξεκάθαρα όρια. Ήταν τότε που η φράση «ορκίσου σε ότι έχεις ιερό» σε έκανε να τρέμεις στην σκέψη και μόνο. Η νεώτερη γενιά έχει αντικαταστήσει τις άφθαρτες αξίες του χθες με τις υλικές αξίες του σήμερα. Η μετριοπάθεια και το θάρρος έχουν αντικατασταθεί με τον εγωισμό και τη δειλία.  Η ευλάβεια και η δικαιοσύνη έχουν δώσει την θέση τους στην ασέβεια και το άδικο.

Σε αυτή την καλλιεργούμενη σήψη έχουμε χρέος να σταθούμε όλοι με παρρησία και σύνεση. Οφείλουμε όλοι μας και περισσότερο οι πνευματικοί άνθρωποι να ανασύρουν στην καθημερινή τους κίνηση τη χαμένη παιδεία της φυλής μας. Την ευγενική σκέψη και έκφραση, τον σεβασμό του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, την αγάπη για την αλήθεια και την εφαρμογή του δικαίου. Η εκκλησία οφείλει να διδάσκει τις άφθαρτες αξίες της θρησκείας μας και να έχει ενεργό συμμετοχή και παρουσία. Τέλος οι γονείς οφείλουν να μορφωθούν επί της ουσίας συνειδητοποιώντας το χρέος τους απέναντι στην κοινωνία. Τότε όλοι μπορούμε να ελπίζουμε σε μια πορεία στον χρόνο με πολιτισμό και ήθος Ελληνικό.