Πάει η μουστάρδα στην κρεμ μπρουλέ;

Γιώργος Δενδρινός
Πάει η μουστάρδα στην κρεμ μπρουλέ;
Εκδόσεις Μεταίχμιο,
σελ. 317, τιμή 15,50 ευρώ

Και στα τέσσερα προηγούμενα βιβλία του ο Γιώργος Δενδρινός επέμεινε σε μια γραμμή μαύρης διακωμώδησης της ελληνικής κοινωνίας. Μια κοινωνία η οποία προχωρώντας από τις αρχαϊκές και προορθολογικές καταστάσεις στον εκσυγχρονισμό, δεν κατόρθωσε να αποβάλει τη ριζωμένη της παθογένεια: τον άγριο, εξωφρενικό ατομικισμό, ο οποίος αρνείται πεισματικά κάθε συλλογικό δεσμό, στέλνοντας στο πυρ το εξώτερον οποιαδήποτε προοπτική ισορροπημένης συμβίωσης. Σε ένα τέτοιο τοπίο, όπου όλα μοιάζουν εκ των προτέρων διαβρωμένα και ακυρωμένα, χωρίς κανένα μέτρο αντισηψίας και χωρίς κανένα κέντρο αναφοράς, η μαύρη κωμωδία θα αποδεσμεύσει ένα έντονα παράλογο στοιχείο το οποίο θα μεταμορφωθεί κάποτε σε καθαρή παράνοια. Υπό αυτές τις συνθήκες, η σπαρταριστή πρόζα του Δενδρινού δεν θα αργήσει να καλυφθεί από πυκνά σύννεφα θλίψης. Η έλλειψη ευλάβειας του μαύρου χιούμορ δεν μπορεί εν προκειμένω παρά να έχει μία και μοναδική πηγή: την ανευλάβεια μιας πραγματικότητας η οποία εκδηλώνεται σαν κοινωνική τερατωδία.

Με το μυθιστόρημά του Μαύρες οχιές μας ζώσανε (2011), που κυκλοφόρησε όταν η κρίση βρισκόταν στις απαρχές της, ο Δενδρινός πέρασε από τον παραλογισμό του ΕΣΥ, ο οποίος τον απασχόλησε στο Απ’ τα κόκαλα βγαλμένα (2008), στον γενικό παραλογισμό του Ελληνικού Δημοσίου: αρχής γενομένης από την Αστυνομία, τις κρατικές τράπεζες και τις αγροτικές επιδοτήσεις και φτάνοντας ως τις συντάξεις των στρατιωτικών, τις άδειες των δημοσίων υπαλλήλων και τις απεργίες του ΟΛΠ. Με το Πάει η μουστάρδα στην κρεμ μπρουλέ; ο συγγραφέας θα μπει στην καρδιά της κρίσης και θα εντάξει στο οπτικό του πεδίο τις πιο διαφορετικές κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες: γιατρούς, πανεπιστημιακούς, δημόσιους λειτουργούς, επιχειρηματίες, χρηματιστές, γυμναστές, ψυχαναλυτές, αστυνομικούς, ακόμα και αστέγους. Όλοι, δίκαιοι και άδικοι (αν η αδικία και η δικαιοσύνη μπορούν να βρουν μιαν έστω και υποτυπώδη εφαρμογή  σε ένα παρόμοιο σκηνικό), θα ακτινογραφηθούν και θα στιγματιστούν ανελέητα: για την απάθεια και την αβελτηρία τους, για τον εγωισμό και τον απομονωτισμό τους, για τη μικρόνοια και τον συμφεροντολογισμό τους, αλλά και για τον κυνισμό και την ευκολία τους να συγκαλύπτουν ή να μετονομάζουν σε ανορθωτικό πρόγραμμα τις καθημερινές τους σκοπιμότητες.

Το φάσμα της κρίσης, που αποκτά συχνά στις σελίδες του Δενδρινού και μιαν ευθέως υπερρεαλιστική χροιά, θα αναμείξει παραμορφωτικά τα πάντα. Από τη μια πλευρά η υψηλή τεχνολογία και από την άλλη η διοικητική καθυστέρηση. Από τη μια μεριά η υστερική κατανάλωση και οι γαστρονομικές εκλεπτύνσεις και από την άλλη η δυσεντερία και η πείνα. Στον έναν πόλο το brand name και στον άλλο το αγωνιώδες ψάξιμο στους τενεκέδες και η αποφορά των σκουπιδιών. Μια εξωφρενική συγκατοίκηση, μια δυστοπία του γελοίου για την οποία όλοι είναι υπεύθυνοι και για την οποία κανένας δεν σκοπεύει να αναλάβει τις ευθύνες του. Αλλά μισό λεπτό. Μήπως υπάρχει εν τέλει κάποια ηθικολογία εδώ; Μήπως ξαφνικά έχει προβάλει από κάπου ένα δάχτυλο έτοιμο να κουνηθεί επιτιμητικά μπροστά μας; Δεν θα το έλεγα. Αν όλες οι σάτιρες εκκινούν από μια ηθική και ελεγκτική βάση, κρύβοντας πίσω από το οργισμένο, ανθρωποβόρο πνεύμα τους ένα κοσμοδιορθωτικό ιδανικό, η υπερρεαλιστική κωμωδία του Δενδρινού δεν προσβλέπει σε καμία βελτίωση και δεν ελπίζει σε καμιά σωτηρία. Κι αυτό γιατί οι άνθρωποι είναι σε τελευταία ανάλυση ανεύθυνοι για ό,τι τους συνέβη στο παρελθόν και για ό,τι πρόκειται να τους συμβεί στο μέλλον. Όχι επειδή δεν διαθέτουν συνείδηση και ηθικό έρμα, ούτε επειδή κάποιος έχει αναλάβει να τους απαλλάξει μεγαλόθυμα από τα ημαρτημένα, αλλά επειδή μέσα σε μια κοινωνία που παρήγαγε την κρίση κατόπιν μακράς κυοφορίας  έχει χαθεί, παρά τον έξαλλο ατομικισμό, κάθε έννοια ατομικής υπόστασης. Πώς να εννοηθεί προσωπική αντίσταση χωρίς λαβές στήριξης; Ποιος θα σηκώσει το ανάστημά του σε έναν τόπο που κυβερνιέται μόνο από το λούστρο, την εξουσία και το χρήμα; Ποιος αγώνας μπορεί να επιζητήσει διακρίσεις σε ένα σύμπαν χωρίς αθλοθέτες;

Η μεγαλύτερη επιτυχία του Δενδρινού δεν είναι ότι με αφορμή την κρίση οδηγεί την κοινωνική χλεύη των παλαιότερων βιβλίων του στα όριά της, αλλά ότι προσδίδει οριακή φόρμα και στην αφήγησή του. Με μιαν εσκεμμένα προσχηματική πλοκή, με έκκεντρη και ταυτοχρόνως κυκλική δράση, αλλά και με έναν εκρηκτικό θίασο από χαρακτήρες-καρτούν, ο συγγραφέας θα υπονομεύσει και θα εξαρθρώσει, μαζί με την κοινωνία την οποία διασύρει και γελοιοποιεί, τους κανόνες της γραφής του. Οία η μορφή τοιάδε και η ψυχή.

Πηγή: tovima.gr