Ο κρόκος το «διαμάντι» της ελληνικής γης

Ο κρόκος (Crocus sativus L.) είναι βολβώδης πόα που συναντάται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στη Δυτική Ασία, ενώ πολλά είδη του είναι αυτοφυή και στην Ελλάδα, όπου είναι γνωστός με διάφορες ονομασίες: σαφράν, σαφράνι, ζαφορά, μαμελούκος. Συστηματική καλλιέργεια γίνεται στην Κοζάνη, περιοχή που, σύμφωνα με εργαστηριακές μετρήσεις, δίνει εξαιρετικής ποιότητας παραγωγή. Ο κρόκος προέρχεται από τα λεπτά, πορτοκαλοκόκκινα στίγματα που έχουν τα μοβ λουλούδια του φυτού, τα οποία ανθίζουν το φθινόπωρο. Το γεγονός ότι συγκαταλέγεται στα πιο ακριβά μπαχαρικά του κόσμου δικαιολογείται αφενός από τη χρονοβόρα και απαιτητική διαδικασία της συλλογής, της επεξεργασίας και της αποξήρανσης των στιγμάτων και αφετέρου από τη μεγάλη ποσότητα ανθών που απαιτείται για να προκύψει το τελικό προϊόν. Αξίζει να σημειωθεί ότι χρειάζονται περισσότερα από 150.000 άνθη κρόκου για 1 κιλό αποξηραμένων στιγμάτων.
Με «θεϊκή» καταγωγή
Κατά την ελληνική μυθολογία, ο θεός Ερμής, καθώς έκανε εξάσκηση στη δισκοβολία, χτύπησε θανάσιμα στο κεφάλι τον θνητό φίλο του Κρόκο. Η στενοχώρια του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε αποφάσισε να του χαρίσει την αθανασία, μεταμορφώνοντας το άψυχο κορμί του σε ένα πανέμορφο μοβ λουλούδι και το αίμα του σε 3 κόκκινα στίγματα στην καρδιά του λουλουδιού.
Το φυτό και οι ιδιότητές του είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες κατανάλωναν τον κρόκο για να καταπολεμήσουν την αϋπνία και τα δυσάρεστα αποτελέσματα του μεθυσιού, ενώ οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και Ρωμαίοι τον χρησιμοποιούσαν για το βάψιμο των χιτώνων. Η κύρια χρήση του, ωστόσο, ήταν στην ιατρική. Σύμφωνα με αναφορές, οι Ιπποκράτης, Διοσκουρίδης και Γαληνός χρησιμοποιούσαν τον κρόκο ως βασικό συστατικό σε διάφορα ιατρικά σκευάσματα και τον συνιστούσαν ως παυσίπονο, αντιπυρετικό, υπνωτικό, επουλωτικό και αφροδισιακό. Χρήση του κρόκου, όμως, φαίνεται πως έκανε και η Κλεοπάτρα, η οποία τον χρησιμοποιούσε ως συστατικό για τα καλλυντικά της.
Η διατροφική του αξία
Τα αποξηραμένα στίγματα ως βασικά συστατικά τους έχουν την κροκίνη και την κροκετίνη, που είναι υπεύθυνες για το χρώμα τους, την πικροκροκίνη, στην οποία οφείλουν τη γεύση τους, και τη σαφρανάλη, η οποία είναι κύριο συστατικό του αρωματικού αιθέριου ελαίου. Τα συστατικά αυτά ανήκουν στα καροτενοειδή και στα παράγωγά τους, που έχουν ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Η δράση τους αυτή θεωρείται εξαιρετικά πολύτιμη, διότι ενισχύει την άμυνα του οργανισμού απέναντι στις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν συσχετιστεί με τη γήρανση του δέρματος, τις καρδιαγγειακές παθήσεις, την αρθρίτιδα, τον σακχαρώδη διαβήτη και με πολλά άλλα προβλήματα. Επιπλέον, ο κρόκος περιέχει σε σημαντικές ποσότητες βιταμίνες (A, C, φυλλικό οξύ, Β6, νιασίνη, ριβοφλαβίνη), καθώς και σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο και κάλιο. Το βασικό μακροθρεπτικό του συστατικό είναι οι υδατάνθρακες, ενώ περιέχει λίγη πρωτεΐνη, ελάχιστο λίπος και μηδενική χοληστερίνη. Τα 2 γρ. κρόκου, που αντιστοιχούν σε ένα κουταλάκι του γλυκού, μας δίνουν 7 θερμίδες.
Πώς μας ωφελεί
* Εγκέφαλος Η περιεκτικότητά του σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β συμβάλλει στη βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας και στην ενίσχυση της μνήμης. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το κοκτέιλ βιταμινών και αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχει ο κρόκος μπορεί να προστατέψει και από τη γεροντική άνοια, αλλά και από την εκφυλιστική νόσο του Αλτσχάιμερ.
*Καρδιά Ο κρόκος μπορεί να λειτουργήσει ως ασπίδα για την καρδιά, καθώς έρευνες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων, αποτρέποντας έτσι τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Στην ιδιότητα αυτή μάλιστα αποδίδεται η μειωμένη συχνότητα καρδιαγγειακών επεισοδίων στη Βαλένθια της Ισπανίας, όπου η κατανάλωση κρόκου είναι μεγάλη.
*Στομάχι Παραδοσιακά χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του στομαχόπονου και των πεπτικών διαταραχών, δεδομένου ότι ενισχύει τη διαδικασία της πέψης.
*Πνεύμονες Το αφέψημα του κρόκου θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τη θεραπεία ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος, όπως το άσθμα.
*Δέρμα Θεωρείται φυσικό φάρμακο για την επιδερμίδα και ειδικά για τη θεραπεία της ακμής λόγω των αντιβακτηριδιακών του ιδιοτήτων. Επιπλέον, οι αντιοξειδωτικές ουσίες του κρόκου παρέχουν προστασία ενάντια στις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες, μεταξύ άλλων, προκαλούν πρόωρη γήρανση.
*Διάθεση Έχει ηρεμιστικές ιδιότητες, γι’ αυτό και χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση του άγχους και του εκνευρισμού. Επιπλέον, προσφέρει στον οργανισμό ευεξία, πνευματική διαύγεια και τόνωση. Ορισμένες έρευνες, μάλιστα, έχουν δείξει ότι ο κρόκος έχει ευεργετική επίδραση στις περιπτώσεις ήπιας κατάθλιψης, καθώς φαίνεται να έχει παρόμοια αποτελέσματα με αυτά των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.
*Γονιμότητα Από την αρχαιότητα ο κρόκος είχε συνδεθεί με τον έρωτα και τη γονιμότητα. Σήμερα θεωρείται ισχυρό «όπλο» για την ενίσχυση της ανδρικής γονιμότητας. Έρευνες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι οι αντιοξειδωτικές του ουσίες βελτιώνουν την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Στις γυναίκες η χρήση του σε μικρές ποσότητες φαίνεται πως μπορεί να ρυθμίσει την περίοδο.
*Αντικαρκινική δράση Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η δράση αυτή οφείλεται στην αντιοξειδωτική ουσία κροκετίνη, η οποία φαίνεται ότι μπορεί να αποτρέψει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.
Στην αγορά
Στο εμπόριο ως καρύκευμα κυκλοφορεί σε 2 μορφές, σε νηματίδια ή σε σκόνη, η οποία προκύπτει από το άλεσμα των στιγμάτων. Επίσης, κυκλοφορεί και σε διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα, π.χ. συμπληρώματα διατροφής.
Στην κουζίνα
Μικρή ποσότητα κρόκου είναι αρκετή για να χαρίσει στα φαγητά κίτρινο χρώμα, δυνατό άρωμα και πικάντικη γεύση. Ταιριάζει ιδανικά με το ρύζι, τα ζυμαρικά, τις πατάτες, τα λευκά κρέατα, τα ψάρια, τις σούπες και τις σάλτσες, ενώ συνδυάζεται αρμονικά με άλλα μπαχαρικά. Χρησιμοποιείται όμως και στη ζαχαροπλαστική, στην παρασκευή κέικ, τσουρεκιών και παγωτών. Αν θέλουμε, μπορούμε να απολαύσουμε τη γεύση του και στα ροφήματά μας (στο τσάι, τον καφέ, το γάλα κ.α.). Σε κάθε περίπτωση, η χρήση του πρέπει να γίνεται με μέτρο, καθώς η μεγάλη ποσότητα μπορεί να αλλοιώσει τη γεύση του φαγητού.
Παρενέργειες
Πρόσληψη μέχρι 1,5 γρ. ημερησίως θεωρείται ασφαλής, ωστόσο σε δόσεις πάνω από 5 γρ. την ημέρα ο κρόκος θεωρείται τοξικός για τον οργανισμό. Αντενδείκνυται σε άτομα με ηπατική ή νεφρική νόσο, ενώ η υπερβολική κατανάλωσή του θα πρέπει να αποφεύγεται από έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες.

Πηγή: vita.gr