Νεμέα: Οι αμπελώνες του Δία

Η διάρκεια, η ισορροπία, η μακρά επίγευση σε έναν από τους ιερότερους χώρους της ελληνικής γης. Αφιερωμένη στον Δία, στο αθλητικό ιδεώδες, στο μεθυστικό Αγιωργίτικο. Όπως πίνεις το κρασί, το ίδιο τελετουργικά ορίζεις τη ζωή στην κοιλάδα της Νεμέας.

Νέμειος Δίας, Αϊ- Γώργης και κρασί. Ο Ηρακλής, ο Ασωπός και οι πανελλήνιου βεληνεκούς αθλητικοί αγώνες. Η φιλοξενία, η αμπελουργία, η ευγενής άμιλλα. Δεμένα με μια αόρατη κλωστή που παγιδεύει στον κλοιό της τον μεγαλύτερο ενιαίο αμπελώνα της Ελλάδας.

29.000 στρέμματα. Απ’ τον Προφήτη Ηλία γεύεσαι το υπερθέαμα, στέκεις πάνω από το πιο εντυπωσιακό του κομμάτι. Στα πόδια σου απλώνεται η Νεμέα, ο Ασωπός ποταμός, η καρδιά του Φλιάσιου πεδίου της αρχαιότητας. Πίσω σου υποκλίνεται σε κύματα η οινοφόρος γη των Αρχαίων Κλεωνών, ένα σώμα με τη στενή κοιλάδα της Αρχαίας Νεμέας. Και ο άνεμος πνέει απ’ τον Κορινθιακό, στροβιλίζεται ως το Ναύπλιο, χαϊδεύει όσα κείτονται αναμεταξύ τους χειμώνα – καλοκαίρι.

Αμπέλια στοιχισμένα ως εκεί που φτάνει το μάτι. Και εκεί που δεν φτάνει, πάλι αμπέλια βλέπεις. Με το φημισμένο Αγιωργίτικο· το βαθυκόκκινο μαλακό κρασί, που έχει συνδέσει το όνομά του με τα χώματα και την Ιστορία του τόπου εδώ και χιλιάδες χρόνια. Που τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης. Που είναι μία από τις καλύτερες και πιο δυναμικές ερυθρές ποικιλίες κρασιού στον κόσμο.

Ένα  μονόχωρο εκκλησάκι το ονομάτισε. Πότε ακριβώς κανείς δεν ξέρει. Πότε ακριβώς σταμάτησε να φέρεται ως «φλιάσιος οίνος», ως «αίμα του Ηρακλή» ή απλά ως «Μαύρο Νεμέας». Στις παρυφές της νέας πόλης αναστηλώνεται και γύρω του διαδραματίζονται τα μυστήρια της ζωής.

Ένας κύκλος ιερών σχέσεων. Από τους κίονες του ναού του Διός που ξεπροβάλλουν μες στα κλήματα και βάφονται χρυσοί στο πρώτο φως, ως το στάδιο που φιλοξένησε για κοντά 200 χρόνια τους φημισμένους αγώνες. Από τον Ηρακλή και τον πρώτο του άθλο με το άτρωτο λιοντάρι, μέχρι το ελληνιστικών χρόνων ιερό, αφιερωμένο στον μυθικό ήρωα.

Από τον παραγωγό ως τον οινοποιητή, από τον αμπελουργό ως τον οίνο. Εικόνες και αρώματα πλάθουν έναν ολοζώντανο καμβά που κάθε χρόνο αναβλύζει τα δικά του μεθυστικά δώρα. Πώς να εξηγήσεις αυτήν τη σχέση;

Ισως αν ξεκινήσεις στην αρχή. Νέμω σημαίνει βόσκω. Βοσκοτόπια ένα σωρό συνιστούσαν την εύφορη κοιλάδα πριν από το 573 π.Χ. και την ίδρυση των Νέμεων Αγώνων. Δεν υπήρχε μόνιμος οικισμός. Το κέντρο ήταν η αρχαία Φλιούς· τα ελάχιστα ανεσκαμμένα ερείπια ανάγουν την ύπαρξή της στα βάθη των προϊστορικών χρόνων. Ο χώρος που περιβάλλει Ιερό και Στάδιο ζωντάνευε κάθε δύο έτη, όταν πλήθος κόσμου συνέρρεε για την τέλεση του αθλητικού γεγονότος από όλη την τότε γνωστή Γη.

Και ως διοργάνωση πέρασε ουκ ολίγα σκαμπανεβάσματα: το 270 π.Χ. μεταφέρθηκε στο Αργος, το 330 π.Χ. επανήλθε στη γενέθλια γη και για κάποια χρόνια (πριν ξαναγυρίσει στους Αργείους) επανέκτησε την παλιά της αίγλη. Χρειάστηκε να φτάσει το 1996 για να ριζώσει για τα καλά στον τόπο της – μετά από 2.300 χρόνια σιγής.

Χάρη στις προσπάθειες Δήμου και Αμερικάνικης Αρχαιολογικής Σχολής, περισσότεροι από 3.500 συμμετέχοντες από 120 διαφορετικές χώρες προσέθεσαν τις επιδόσεις τους σε αυτές των αρχαίων Νεμεονικών. 5 συναπτές (ανά 4ετία) επιτυχείς διοργανώσεις. Μεγάλη υπόθεση για τους Νεμεά-τες, και δεν σταματούν εκεί.

Όπως το αμπέλι αναγεννάτε, έτσι αναγέννησαν και την παλιά οινική τους εορτή. Ο λόγος για τις «Μεγάλες Ημέρες Νεμέας» οι οποίες τελούνται το πρώτο Σαββατοκύριακο του Σεπτέμβρη και περιλαμβάνουν 3ήμερες γευστικές δοκιμές, επισκέψεις σε οινοποιεία και πάντως τύπου εκδηλώσεις. Μη θορυβείσαι αν δεν προλαβαίνεις. Και γιορτή να μην έχουν, τα 24 οργανωμένα κτήματα σε περιμένουν ορθάνοιχτα, όποτε και αν το επιχειρήσεις.

Ανά πάσα στιγμή τα επισκέπτεσαι, δοκιμάζεις, γνωρίζεις τους εμπνευσμένους καλλιεργητές, μαθαίνεις για τον τρόπο οινοποίησης, για το ονομαστό από την αρχαιότητα κρασί. Οινοτουρισμός και πολιτισμός. Μια σχέση αλληλένδετη. Τα ίχνη της ακολουθείς σε όλη τη Νεμέα.

Δρόμοι στρωμένοι με κρασί
Κλαδεμένες και φροντισμένες άψογες ευθείες γραμμές, ατέρμονες, ντυμένες με λευκά χαλιά. Οπου κι αν στρέψεις το κεφάλι, ξεδιπλώνονται ανείπωτης αισθητικής αξίας εικόνες. Από τον «σκοτεινοπρόσωπο» Ασωπό, που μόνο «σκοτεινός» δεν είναι, από τις γιγάντιες πέτρες που ορίζουν τον ναό του Ηρακλέους και προλογίζουν τον μικρό οικισμό των Αρχαίων Κλεωνών (από έναν ημίθεο δεν περίμενες τίποτα λιγότερο), από το τμήμα του Αδριάνειου υδραγωγείου που βρίσκεις όρθιο (μετά της πολύτιμης βοηθείας του ερασιτέχνη αρχαιολόγου Γεωργίου Κωστούρου) σε μια δυσεύρετη ρεματιά.

Στην Παναγία του Βράχου θυμάσαι να στρίβεις και τίποτα άλλο. Στο πολυσήμαντο μοναστήρι της σύγχρονης Νεμέας που στριμώχνεται στα βράχια του μονολιθικού λόφου του Πολυφέγγους από τα βυζαντινά (τουλάχιστον) χρόνια. Κοιτά κατάματα τον λόφο της Ανάληψης, θέτει με τη στιβαρή μορφή του τα δυτικά όρια της νέας πόλης.

Καποιος είπε πως, όταν ο βράχος στάζει νερό, γυαλίζει ολόκληρος  γι’αυτό ονομάστηκε Πολύφεγγος. Αλήθεια ή ψέματα, το σπηλαιοεκκλησάκι του αναστηλώνεται, ενώ οι εντυπωσιακές σχισμές δημιουργούν ένα υπέρτατο πεδίο αναρρίχησης.

Καταγής, ξεδιπλώνεται η πεδιάδα του Ασωπού. Μαζί του φανερώνεται η λευκοντυμένη Ζήρεια, το μεγαλειώδες βουνό, ακόμα και τα σύννεφα θεριεύουν στο κοίταγμά της! Για χάρη σου στεφανώνουν γη και ουρανό με ουράνια τόξα, σε κάνουν να θες να τα παρατήσεις όλα, να βρεις την άκρη τους, να τρέξεις, να λουστείς στα χρώματα.

Μ’ αυτά και μ’ εκείνα έχεις ήδη διασχίσει το ποτάμι, έχεις φτάσει στο Πετρί και ακόμα ακούς τα νερά του. Τα δεκάδες ρέματα να κυλούν στην κοίτη του, να σκάβουν αυλάκια και απάτητους δρόμους στα πλατάνια.

Άκρα ησυχία και μεθυστική απλότητα. Ενα αγροτικό εδώ, ένας νερόμυλος εκεί… Τα τρεχούμενα νερά πραγματικά σε κυριεύουν και ο άνθρωπος πάντα εκμεταλλευόταν την ορμή τους. Θα τον τιθασεύουν τον Ασωπό, είναι στο πρόγραμμα. Το φράγμα του είναι στα σπάργανα, θα χαράξει στα χαμηλά της Φλιασίας κοιλάδας μια πολυαναμενόμενη γαλάζια «ζώνη».

Κινούμενος δυτικά φτάνεις αισίως στα Αηδόνια. Στις παρυφές του χωριού, στην ολάνθιστη πλαγιά όπου ανασκάφτηκε το θαυμαστό Μυκηναϊκό Νεκροταφείο (πιθανότατα) της ομηρικής Αραιθυρέας. Βουτηγμένο στα ανοιξιάτικα χρώματα, αποτελεί έναν -ανοιχτό προς όλους- αρχαιολογικό χώρο υψίστης αξίας.

Το σύμπλεγμα των 20 θολωτών τάφων (οι 5 βρέθηκαν ασύλητοι) τοποθετείται μεταξύ 16ου και 13ου π.Χ. αι. και ανασκάφτηκε μεταξύ των ετών 1978-1986. Μέσα τους γεννήθηκε η ιστορία του «Θησαυρού των Αηδονιών». Του επαναπατρισμού τους στην Ελλάδα. Πόσο χρυσάφι βάζεις με τον νου; Χρυσά δαχτυλίδια-σφραγίδες, κοσμήματα ενδυμασίας, χρυσές χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, ό,τι πιο όμορφο και πολυτελές μπορείς να φανταστείς.

Τα κτερίσματα χρονολογούνται γύρω στο 1500 π.Χ. και αποσπάστηκαν από αρχαιοκάπηλους στα τέλη του ’70 – πριν ακόμα από την έναρξη των ανασκαφών. Εν συνεχεία εκτέθηκαν σε κατάλογο αμερικάνικης δημοπρασίας και μετά από προσφυγή της Ελλάδας στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Ν. Υόρκης, επέστρεψαν στα πάτρια τρία χρόνια αργότερα.

Τέλος καλό, όλα καλά. Τι άλλο σχόλιο να κάνεις; Τα θαυμάζεις ένα ένα σε μία από τις ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες του Μουσείου Αρχαίας Νεμέας και πλάι τους λύνεις τις όποιες απορίες για την πορεία των ανασκαφών, για τα λουτρά των αθλητών, για τους τρεις κίονες που έστεκαν μόνοι στα χωράφια πριν αναλάβουν δράση οι Αμερικάνοι.

Είναι ευδιάκριτη η διαφορά με τους άλλους 6. Ηταν φτιαγμένοι από πωρόλιθο, το δομικό υλικό που βλέπεις χαραγμένο σε κύβους στα αρχαία λατομεία. Δίπλα στην Εθνική Οδό Κορίνθου – Τρίπολης (κοντά στην έξοδο του Αγίου Βασιλείου) υπάρχουν εμφανή τα σημάδια εξόρυξης της πέτρας που χρησιμοποιήθηκε στον ναό του Διός.

450μ. μακριά του αρχαιολογικού χώρου ανευρίσκεται το μήκους 178 μ. αρχαίο στάδιο. Κατασκευάστηκε αργότερα, το 335 π.Χ., στα πλαίσια της «επιστροφής» των αγώνων και, καθώς λένε οι ειδικοί, είχε χωρητικότητα 40.000 θέσεων. Τεράστιο είναι. Αυτό σε νοιάζει. Τα αποδυτήρια, η θολωτή είσοδος από την οποία οι αθλητές εισέρχονταν στον στίβο, ο λίθινος αγωγός για τη συγκέντρωση νερού, η αφετηρία – θαυμαστές οι αποκαλύψεις της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.

Εδώ λοιπόν λάμβαναν χώρα οι πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του μικρού Οφέλτη, γιου του βασιλιά Λυκούργου, στη μνήμη του οποίου οι Επτά επί Θήβας θέσπισαν τα Νέμεα. Εκλεισες τον κύκλο στην «πηγή».

Ποια πηγή δηλαδή; Τα… συμβούλια είναι η πηγή. Οι ιδέες, τα πλάνα, οι συζητήσεις. Οι δραστήριοι Νεμεάτες σχεδιάζουν, βρίσκουν λύσεις, ετοιμάζονται για τα καλύτερα. Ο πολιτιστικός τους σύλλογος, το καλοκαίρι, διοργανώνει μουσική βραδιά και ομιλίες οικολογικού περιεχομένου για την ανάδειξη του Ασωπού (υπό τον τίτλο «Σ.Ο.Σ. Ασωπός»). Ο Σύνδεσμος Οινοποιών ετοιμάζει νέες ταμπέλες που θα υποδεικνύουν τους δρόμους του κρασιού και ξενώνες φιλοξενίας ώστε να διανθιστούν οι λιγοστοί υπάρχοντες (ένας στο Λεόντιο και ένας εντός του Κτήματος Σεμέλη –ξακουστό και για την πανοραμική του θέα).

Κι όσους συνάντησες, τους το αναγνωρίζεις: σύσσωμοι σου έδωσαν το ραντεβού μόλις πέσει η νύχτα. Για φαΐ, κουβεντούλα και Αγιωργίτικο. Γι’ αυτούς είναι η ζωή… Προσοχή, όμως, προσοχή! Είτε από την ομορφιά της είτε απ’ το κρασί, ένα είναι το σίγουρο: όταν φύγεις απ’ τη Νεμέα, με έναν τρόπο θα φύγεις… Ζαλισμένος!

 

Πηγή: ethnos.gr