Η κοινωνία των «πρέπει» και όχι της αποδοχής
Γράφει η Ασπασία Γεωργιλή

Βρισκόμαστε στον 21ο  αιώνα και όμως τα ποσοστά καταθλίψεων, νευρώσεων και άλλων ψυχικών νόσων ολοένα και αυξάνονται, σε κοινωνίες που φαντάζουν «να τα έχουν όλα». Σύγχρονες δυτικές κοινωνίες του πλούτου και της ευκαιρίας για μόρφωση από την μια, και από την άλλη άνθρωποι-μέλη αυτών, που δυστυχούν και παλεύουν αέναα με εσωτερικές συγκρούσεις, καταλήγοντας στην πλέον εύκολη δοσμένη υπόγεια λύση, αυτή των ψυχοφαρμάκων.

Σίγουρα όλα τα παραπάνω δημιουργούν ταυτόχρονα ποικίλα ερωτήματα, ενώ τα αίτια μπορεί να αναζητηθούν μέσα από πολλούς τομείς της ζωής ενός ανθρώπου και απαντήσεις, να έρθουν από διάφορους επιστημονικούς κλάδους και από εκτιμήσεις ειδημόνων.

Ας σταθούμε όμως στο πως επηρεάζει τελικά μια καταπιεσμένη κοινωνία, την ψυχική ισορροπία ενός υγιούς ατόμου και άρα ενός συνόλου. Δεδομένου ότι κάθε ανθρώπινη κοινωνία φέρει τα δικά της ήθη, έθιμα, κουλτούρα, παιδεία και λοιπά, έτσι μπορούμε να φανταστούμε ότι εμπεριέχει και άλλα στοιχεία όπως αυτά της προκατάληψης και των κοινωνικών στερεοτύπων. Η εκάστοτε κοινωνία διαφέρει ως προς αυτά και ως προς άλλα. Όσο πιο συντηρητική όμως και οπισθοδρομική είναι μια κοινωνία, τόσο περισσότερα στερεότητα αναπτύσσονται.

Έτσι λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε ότι ως κοινωνικό στερεότυπο, ορίζεται η γενικευμένη και καθόλα ατεκμηρίωτη αντίληψη κάποιων ατόμων έναντι κάποιων άλλων, που εκπροσωπούν μια ομάδα και φέρουν κοινά μεταξύ τους στοιχεία, διαφορετικά όμως από αυτά των υπολοίπων. Αυτά μπορεί να αφορούν τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, το φύλο, ακόμα και κάποια κοινά γνωρίσματα συμπεριφοράς και υιοθέτησης συγκεκριμένου τρόπου ζωής. Με λίγα λόγια οτιδήποτε «ξένο» ως προς αυτά που πιστεύει, πρεσβεύει ή υιοθετεί κάποιος ως δίκαιο και σωστό, θεωρεί ότι είναι λάθος και επιβλαβές τόσο για τον ίδιο όσο και για ολόκληρη την κοινωνία την οποία εκπροσωπεί και θέλει ακόμη  και να την προστατέψει, από την «ανάρμοστη» κοινωνική συμπεριφορά των άλλων.
Ένας τέτοιος τρόπος σκέψης, δημιουργεί αυτόματα στερεότυπα, που είναι συνυφασμένα με την προκατάληψη και την καχυποψία, έναντι κάποιων ατόμων και ομάδων. Όταν όμως η προκατάληψη γι αυτά τα άτομα είναι άκρως αρνητική, δημιουργούνται αμφότερα συναισθήματα φόβου, ντροπής, απέχθειας και ενοχής, ενώ ταυτόχρονα υιοθετείται συμπεριφορά απομόνωσης και περιθωριοποίησης. 

Ένα σημαντικό ταμπού που ταλανίζει πλήθος ανθρώπων, αφορά την ηθική και τις καταπιεσμένες επιθυμίες, γιατί έτσι τάχα «πρέπει», γνωρίζοντας ότι εκεί έξω υπάρχει το κοινωνικό δικαστήριο, που θα κρίνει σε βαρύτητα τα όσα ανοσιουργήματα του ανυποψίαστου κόσμου, καταδικάζοντας τον σε ισόβια ανειλικρίνεια.

Όλα αυτά και άλλα πολλά καταλαβαίνουμε ότι καταλήγουν στην ανελευθερία των ατόμων, ενώ  μπορούν ακόμα και να δημιουργήσουν συμπλέγματα κατωτερότητας, άγχη και καταθλίψεις. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται κυριότερα στις πιο κλειστές κοινωνίες και δη της επαρχίας.

Αυτή λοιπόν η κοινωνία, η κατά τα άλλα σύγχρονη και αναπτυγμένη, μπολιάζει για τα καλά και ποικιλοτρόπως, όλων των ειδών τα «πρέπει» στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων που την απαρτίζουν και η απόρροια αυτής της κατάστασης, είναι η απομάκρυνση από την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση και μοναδικότητα, από τους ίδιους τους ανθρώπινους και ατελείς εαυτούς μας.
Γιατί είναι αυτονόητο ότι μας θέλει τέλειους, σούπερ ήρωες, άτεγκτους και ακούραστους στερούμενους από το δικαίωμα «να είμαι και να φαίνομαι». Σε μια τέτοια κοινωνία υπάρχει κοινωνική διαστρωμάτωση, η κλίμακα του καλού, του κακού, του καλύτερου και του χειρότερου, που διαμορφώνεται από κοινωνικά κριτήρια ηθικής και ανηθικότητας, απαξίωσης και περιφρόνησης, που αν δεν καταλαγιάσει  όλο αυτό μπορεί ακόμα και να φτάσει σε πάθος, εμμονή και μίσος.

Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί, ότι αυτό που περιγράφουμε ως προκατάληψη και κοινωνικό ταμπού, ουδεμία σχέση έχει με τον απαραίτητο κοινωνικό σεβασμό και την υγιή κοινωνική συμπεριφορά, ώστε να ζω σε αρμονία με τους γύρω μου, δίχως να παραβιάζω τα προσωπικά τους όρια και αυτό γιατί όπου υπάρχει κοινωνική ταμπέλα, υπάρχει ούτως ή άλλως η παραβίαση αυτών. Δεν επικροτούμε ακραίες συμπεριφορές βιασμών, δολοφονίας κ.ο.κ και σίγουρα δεν τις ενισχύουμε.

Τελικά, η πραγματική ελευθερία  απαιτεί πίστη στον εαυτό, αγάπη και φροντίδα προς αυτόν, αφοσίωση στα όνειρα και πραγματοποίηση επιθυμιών, σεβόμενη πάντα τόσο την ίδια τη ζωή όσο και τους συνανθρώπους μας και την επιλογή τους, να είναι έτσι όπως εκείνοι επιθυμούν και όχι όπως εμείς νομίζουμε ότι «πρέπει».