Εκπαιδεύοντας τις 5 αισθήσεις

Ο ουρανός γίνεται ξαφνικά μουντός, ο αέρας χαϊδεύει το πρόσωπό μας και κάνει τα λεπτά κλαδιά των δέντρων να τρίζουν. Η μυρωδιά αχνιστού καφέ από το διπλανό μαγαζί πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα και εμείς τρέχουμε να προλάβουμε το λεωφορείο. Δεν έχουμε προσέξει τίποτα από τα παραπάνω. Καθημερινά προσπερνάμε μυρωδιές και εικόνες, αδιαφορούμε για ήχους και γεύσεις. Τι φταίει; Όχι μόνο το γεγονός ότι τα θεωρούμε δεδομένα και αυτονόητα, αλλά και ότι η σύγχρονη καθημερινότητα επιτίθεται στις αισθήσεις μας – η εξωφρενικά γρήγορη εναλλαγή εικόνων και ήχων στην τηλεόραση, οι κόρνες των αυτοκινήτων, το κινητό που δονείται μονίμως στην τσέπη μας. Ως αντίδραση ο οργανισμός μας θέτει σε εφαρμογή τον μόνο μηχανισμό άμυνας που διαθέτει: αδιαφορία απέναντι στα ερεθίσματα που δέχεται. Έτσι, λοιπόν, περιορίζεται τόσο η αντίληψη όσο και η ευχαρίστηση που αντλούμε από τις αισθήσεις μας. Μήπως έφτασε, λοιπόν, η στιγμή να κάνουμε κι εμείς κάτι για τις αισθήσεις μας;

Γεύση 
Η αίσθηση της γεύσης -άρρηκτα συνδεδεμένη με την όσφρηση- έχει προστατευτικό ρόλο, αφού εξελικτικά η οξεία γεύση μάς κρατούσε μακριά από δηλητηριώδεις τροφές. Γίνεται αντιληπτή μέσα από τους γευστικούς κάλυκες της στοματικής κοιλότητας, υπάρχει από τη γέννησή μας και μειώνεται με την ηλικία.
Γιατί µειώνεται Μπορεί να ελαττωθεί, να γίνει δυσάρεστη ή να χαθεί τελείως. Η περιορισμένη ικανότητα όσφρησης είναι η πιο συχνή αιτία μείωσης ή και απώλειας της γεύσης, αφού οι δύο αυτές αισθήσεις αλληλεπιδρούν. Άλλοι παράγοντες είναι το κάπνισμα, λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (π.χ. αμυγδαλίτιδα), λοιμώξεις της στομαστικής κοιλότητας (π.χ. ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα), η μέση ωτίτιδα, η κακή διατροφή, αλλά και η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (π.χ. ορισμένα αντιβιοτικά, αντιισταμινικά, αντικαταθλιπτικά και αντιυπερτασικά). Ενδεχομένως, επίσης, τα αίτια να είναι ενδοκρινικά (π.χ. διαβήτης, υποθυρεοειδισμός, εγκυμοσύνη) ή νευρολογικά (π.χ. όγκοι στοματικής κοιλότητας). Συνήθως, πάντως, το πρόβλημα είναι παροδικό.
Οξύνετέ την Μασάτε καλά κάθε μπουκιά για να «αισθανθείτε» τις τροφές και προσπαθήστε να εναλλάσσετε τις γεύσεις (π.χ. μια μπουκιά κοτόπουλο, μετά μια πιρουνιά μαρούλι κ.ο.κ.), ώστε να εκπαιδεύσετε τους αντίστοιχους υποδοχείς να αναγνωρίζουν περισσότερες γεύσεις. Η σωστή στοματική υγιεινή προλαμβάνει νοσήματα της στοματικής κοιλότητας που μπορούν να αλλοιώσουν τη γεύση σας.
Ζητήστε βοήθεια
Αν το φαγητό απέκτησε ξαφνικά διαφορετική γεύση ή δεν σας προκαλεί πλέον απόλαυση. Απευθυνθείτε επίσης στον γιατρό σας στην περίπτωση που έχετε δυσκολία να ξεχωρίσετε τις γλυκές γεύσεις από τις αλμυρές, τις πικρές και ξινές και όλα τα φαγητά σάς φαίνονται το ίδιο.
Όραση 
Η όραση θεωρείται η πιο σημαντική αίσθηση, γιατί με αυτή γίνεται αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος, ενώ είναι απαραίτητη και για την επιβίωσή μας (π.χ. «Προσοχή, έρχεται αυτοκίνητο!»). Μάλιστα, περίπου το 30% του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται με την επεξεργασία και ερμηνεία των ερεθισμάτων της όρασης. Όργανο αντίληψης είναι τα μάτια και αντικείμενο της αντίληψης το φως.
Γιατί µειώνεται Η υπερβολική έκθεσή μας στον ήλιο αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη, ωχράς κηλίδας και άλλων προβλημάτων που αλλοιώνουν και μειώνουν την όραση. Επίσης, η συχνή και πολύωρη χρήση του υπολογιστή, αν και δεν συνδέεται με παθήσεις των ματιών -τουλάχιστον σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα-, συχνά προκαλεί ερεθισμό και ξηρότητα των ματιών, δυσκολία στην εστίαση ή θόλωση της όρασης.
Οξύνετέ την
➜Οι ειδικοί συνιστούν τη χρήση γυαλιών ηλίου, οι φακοί των οποίων πρέπει να είναι 100% απορροφητικοί στην υπεριώδη ακτινοβολία, όχι μόνο τις ηλιόλουστες μέρες, αλλά και σε περιπτώσεις συννεφιάς, αφού η υπεριώδης ακτινοβολία υφίσταται μερικό μόνο φιλτράρισμα. Μην παραλείπετε, λοιπόν, να αντικαθιστάτε τα παλιά γυαλιά ηλίου σας κάθε 2-3 χρόνια, γιατί με τον καιρό αλλοιώνεται η επιφάνεια του φακού και χάνεται η
διαύγειά του.
➜Αν εργάζεστε πολλές ώρες μπροστά σε υπολογιστή, καλό είναι να χρησιμοποιείτε τεχνητά δάκρυα και να κάνετε συχνά διαλείμματα (διάρκειας 2-3΄ για κάθε 15-20΄ εργασίας, 5΄ για κάθε 30΄ εργασίας ή 10΄ για 1 ώρα εργασίας), εστιάζοντας το βλέμμα σας σε αντικείμενα που βρίσκονται μακριά. Επιπλέον, επιβάλλεται χρήση φίλτρου οθόνης, ρύθμιση της φωτεινότητας και της αντίθεσης της εικόνας, σωστή τοποθέτηση του υπολογιστή και ορθή στάση του σώματος (η οθόνη να βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 0,5 μ. από το σώμα σας), καθώς και επαρκής φωτισμός δωματίου.
➜Αυξήστε επίσης την πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων (περιέχονται σε αφθονία στα λιπαρά ψάρια, όπως π.χ. ο σολομός, οι σαρδέλες, το σκουμπρί, ο ξιφίας, η πέστροφα, η πέρκα, ο κολιός), που έχουν συνδεθεί με μείωση του κινδύνου εμφάνισης εκφυλιστικών παθήσεων του αμφιβληστροειδούς, και καταναλώστε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Α, που είναι γνωστή ως «βιταμίνη των ματιών» και βρίσκεται σε φρούτα και λαχανικά με έντονο χρώμα, όπως τα καρότα, το σπανάκι και η κίτρινη κολοκύθα.
Ζητήστε βοήθεια
Αν η όρασή σας είναι θολή, στην περίπτωση που αρχίσετε να βλέπετε φωτοστέφανο γύρω από τα φώτα, τελείες ή μυγάκια στο οπτικό σας πεδίο, αν το οπτικό σας πεδίο είναι περιορισμένο, αν νιώθετε τα μάτια σας ξηρά ή ερεθισμένα, αν δυσκολεύεστε να δείτε πολύ κοντά (π.χ. αλληθωρίζετε όταν διαβάζετε εφημερίδα) ή μακριά (π.χ. δεν ξεχωρίζετε τις πινακίδες κυκλοφορίας).
Όσφρηση 
Πρόκειται για αίσθηση που βοηθάει να αντιληφθούμε τις οσμές και να τις συνδυάσουμε με διάφορες αισθητηριακές πληροφορίες. Οι πληροφορίες αυτές μεταδίδονται σε κατάλληλα κέντρα του εγκεφάλου που σχετίζονται με το συναίσθημα, την πρόσληψη τροφής και την ερωτική ζωή. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι, παρ’ όλο που διαθέτουμε 1.000 οσφρητικούς υποδοχείς, μπορούμε να αναγνωρίσουμε περισσότερες από 10.000 διαφορετικές οσμές.
Γιατί µειώνεται Ο καπνός του τσιγάρου, ακόμα και αν είστε παθητικοί καπνιστές, είναι ο βασικός ύποπτος για την περιορισμένη μας οσμή. Άλλοι παράγοντες που ενδεχομένως να ευθύνονται είναι η ηλικία, η κακή διατροφή (έλλειψη βιταμίνης Α, ψευδαργύρου, χαλκού), τα ισχυρά καθαριστικά προϊόντα, τα εντομοκτόνα, η κατάχρηση ρινικών σπρέι, ορμονικές διαταραχές (π.χ. υποθυρεοειδισμός, διαβήτης), ορισμένες ασθένειες (όπως ιγμορίτιδα ή αλλεργική ρινίτιδα) ή ανατομικά προβλήματα (π.χ. διάφραγμα, πολύποδες).
Οξύνετέ την Η διακοπή του καπνίσματος είναι η πρώτη κίνηση που μπορείτε να κάνετε αν θέλετε να ανακτήσετε τη χαμένη σας όσφρηση. Ωστόσο, υπάρχουν και τρόποι να οξύνετε τη συγκεκριμένη αίσθηση. Πώς; Δίνοντας έμφαση σε διαφορετικές οσμές, εξηγούν οι ειδικοί, μπορείτε να αναπτύξετε υποδοχείς για συγκεκριμένες μυρωδιές και επομένως να βελτιώσετε την όσφρησή σας. Μια ιδέα είναι να βάλετε τη μύτη σας σε… δοκιμασίες. Μία φορά την εβδομάδα ανοίξτε μπουκαλάκια με αιθέρια έλαια τα οποία έχουν έντονη μυρωδιά, όπως περγαμόντο, τζίντζερ και σανδαλόξυλο, και προσπαθήστε να αναγνωρίσετε τα αρώματα.
Ζητήστε βοήθεια
Αν δεν μπορείτε να αναγνωρίσετε μυρωδιές που οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν, στην περίπτωση που δυσκολεύεστε να ξεχωρίσετε διαφορετικές οσμές ή αν παρατηρήσετε κακοσμία ή αύξηση της όσφρησης (υπεροσμία). Ένα ακόμη σημάδι που πρέπει να σας κινητοποιήσει είναι το να παρατηρήσετε αλλαγές στη γεύση του φαγητού. Σε μια τέτοια περίπτωση, η επίσκεψη σε έναν ωτορινολαρυγγολόγο θα σας λύσει κάθε απορία.
Ακoή
Η αίσθηση της ακοής είναι «έξυπνη». Η επιλεκτική εστίαση της ακοής μάς επιτρέπει να παρακολουθήσουμε τον καβγά που γίνεται στο διπλανό τραπέζι και αμέσως μετά να επιστρέψουμε στη συζήτηση της παρέας μας.
Γιατί µειώνεται Την ακοή «βομβαρδίζουν» καθημερινά δεκάδες ντεσιμπέλ, από τη δυνατή μουσική μέχρι την ηλεκτρική σκούπα, προκαλώντας συχνά αναστρέψιμα ακουστικά τραύματα (π.χ. βαρηκοΐα) ή ακόμα και μόνιμες βλάβες. Μάλιστα, σε τεστ που πραγματοποιήθηκαν σε συσκευές αναπαραγωγής μουσικής, όπως τα MP3 Player και τα iPod, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι ορισμένες από αυτές έχουν τελική ισχύ ήχου η οποία αγγίζει τα 120 ντεσιμπέλ, που αντιστοιχεί στον εκκωφαντικό θόρυβο της απογείωσης ενός αεροσκάφους. Επιπλέον, οι ειδικοί του βρετανικού Εθνικού Βασιλικού Ινστιτούτου Κωφών εκτιμούν ότι περισσότεροι από τους μισούς χρήστες τέτοιων συσκευών αναμένεται να οδηγηθούν στην κώφωση. Για τη μειωμένη ακοή μπορεί να ευθύνεται επίσης η ηλικία (αρχίζει και φθίνει συνήθως μετά τα 60), αλλά και οι ωτίτιδες που δεν έχουν αντιμετωπιστεί σωστά στο παρελθόν.
Οξύνετέ την Αν ακούτε πολλές ώρες την ημέρα μουσική, χαμηλώστε την ένταση των MP3 Player, κάντε διαλείμματα κάθε 40-45΄ για να «ξεκουράζεται» το αυτί σας και αντί για τις «ψείρες» προτιμήστε τα παλιού τύπου ακουστικά, που εφάπτονται στο αυτί. Επίσης, μέσα στη μέρα μπορείτε να βρείτε 10΄ για να αφιερώσετε στην ησυχία σας. Απομονωθείτε από κάθε πηγή θορύβου και απολαύστε την ηρεμία χωρίς να κάνετε τίποτα. Ακόμα και αν δεν έχετε ενοχλήσεις, μην ξεχνάτε να επισκέπτεστε τον ωτορινολαρυγγολόγο για τσεκάπ κάθε 3 χρόνια.
Ζητήστε βοήθεια
Αν δυσκολεύεστε να παρακολουθήσετε τις συζητήσεις που γίνονται γύρω σας ή συνηθίζετε να δυναμώνετε την ένταση της τηλεόρασης. Επισκεφτείτε έναν ωτορινολαρυγγολόγο, ο οποίος, αφού σας εξετάσει κλινικά, πιθανότατα θα σας συστήσει να κάνετε ένα τυμπανόγραμμα και ένα ακουόγραμμα, για να ελέγξει την ακοή σας.
Αφή
Ένα άγγιγμα αρκεί για να διώξει την ένταση, να περιορίσει τον πόνο, ακόμα και να θεραπεύσει, υποστηρίζουν οι ανατολικού τύπου φιλοσοφίες. Άλλωστε, μια χειραψία ή ένα φιλί προσφέρουν την πρώτη επαφή μας με τον κόσμο. Σειρές υποδοχέων σε όλο το σώμα μας είναι συντονισμένες ώστε να αντιλαμβανόμαστε τις διαφορετικές πληροφορίες, όπως η θερμοκρασία, η αίσθηση του πόνου, ακόμα και η θέση του σώματος. Η διακριτική ικανότητά τους ποικίλλει ανάλογα με την επιφάνεια/σημείο του σώματος, π.χ. είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε σημεία όπως οι άκρες των δαχτύλων. Η αφή είναι σημαντική και για έναν ακόμα λόγο: Μας ενημερώνει μέσω του πόνου και μας προειδοποιεί για βλάβη στο σώμα μας.
Γιατί µειώνεται Ο αριθμός και η ευαισθησία των υποδοχέων που ανιχνεύουν τη πίεση τείνουν να μειώνονται με την ηλικία. Ένοχες μπορεί να είναι ασθένειες που σχετίζονται με καταστροφή των νεύρων, όπως ο διαβήτης, ενώ ενδεχομένως να ευθύνονται επίσης κάποια κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου, το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα, νευροπάθειες, η θυρεοειδοπάθεια, μεταβολικές διαταραχές ή αυτοάνοσα νοσήματα.
Οξύνετέ την Χρησιμοποιείτε τα δάχτυλά σας για να πιάνετε επιφάνειες από διαφορετικά υλικά και δοκιμάστε να περπατάτε ξυπόλυτοι μέσα στο σπίτι, για να νιώθετε την υφή των διαφορετικών επιφανειών και έτσι να αξιολογείτε την ικανότητά σας να διακρίνετε τα διάφορα ερεθίσματα.
Ζητήστε βοήθεια
Αν δεν μπορείτε να αισθανθείτε τις διαφορετικές υφές με τα δάχτυλα των χεριών σας, στην περίπτωση που έχετε χάσει την αίσθηση στα πέλματά σας, αισθάνεστε μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα, δεν αισθάνεστε το ψυχρό ή το θερμό, καθώς και όταν δυσκολεύεστε να αντιληφθείτε τη θέση του σώματός σας στον χώρο.

Πηγή: vita.gr