Αξιολόγηση της εφαρμογής του Περιφερειακού Πλαισίου Πελοποννήσου
Γράφει ο Σπύρος Πετρολέκας

Όπως γνωρίζετε, πρόσφατα τέθηκε προς διαβούλευση η εν θέματι Μελέτη, η οποία αφορά την αξιολόγηση της εφαρμογής του Περιφερειακού Πλαισίου Πελοποννήσου, που θεσμοθετήθηκε το 2003 (ΦΕΚ 1485/Β/2003). Στη συγκεκριμένη Μελέτη καθορίζονται στρατηγικές επιλογές προτεραιότητας για την εξωστρεφή ανάπτυξη της Περιφέρειας Πελοποννήσου, ενώ, παράλληλα, εξειδικεύονται οι κατευθύνσεις για κάθε Περιφερειακή Ενότητα.

Μετά από μια κατ’ αρχήν προσέγγιση του αναπτυξιακού μοντέλου που προτείνεται για την Π.Ε. Λακωνίας, και κυρίως για τη χερσόνησο του Μαλέα (Δημοτικές Ενότητες Ζάρακα, Μονεμβάσιας, Βοιών), καταθέτω συνοπτικά τις απόψεις μου, στο πλαίσιο μιας παρέμβασης με γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευαίσθητης αυτής περιοχής, θεωρώντας την εν θέματι Μελέτη, κυριολεκτικά, την τελευταία ευκαιρία της.

Η παρούσα παρέμβαση μπορεί να αναλυθεί σε 3 θεματικούς άξονες: Συγκοινωνιακές Υποδομές, Ενέργεια και Τοπίο, προσδοκώντας να αποτελέσει αρχή διαλόγου απόψεων, προτάσεων και, κυρίως, επιλογών και αποφάσεων της τοπικής κοινωνίας και των φορέων.

Α. Συγκοινωνιακές Υποδομές

• Στη Μελέτη προτείνεται ως βασικός χερσαίος άξονας εθνικής εμβέλειας η οδός Τρίπολη – Σπάρτη – Μολάοι – Νεάπολη (μέσω Παπαδιανίκων – Δαιμονιάς – Ελίκας), τροποποιώντας το υφιστάμενο Περιφερειακό Πλαίσιο που, αντίστοιχα, προτείνει Σπάρτη – Μολάοι – Μονεμβάσια – Νεάπολη. Άποψή μου είναι ότι η αφαίρεση της Μονεμβάσιας από τον ανωτέρω άξονα μπορεί να είναι μια θετική, στρατηγική επιλογή, με την απαραίτητη προϋπόθεση όμως της κήρυξης της Καστροπολιτείας της Μονεμβάσιας ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και της θεσμοθέτησης της Χερσονήσου Μαλέα (Ζάρακας έως Καβομαλιάς) ως Εθνικό Πάρκο και Τοπίο Εθνικής Αξίας.
• Σε συνέχεια της παραπάνω παρατήρησης, κατ’ αρχήν προς θετική κατεύθυνση εκτιμώ ότι κινείται η πρόταση της Μελέτης περί δημιουργίας του Ανατολικού Άξονα Πελοποννήσου (ο οποίος μεταξύ άλλων συνδέει Λεωνίδιο – Κυπαρίσσι – Χάρακα – Γέρακα – Μονεμβάσια). Επισημαίνω, ωστόσο, ότι στη χάραξη αυτής της οδού θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν η διάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κυρίως στην περιοχή του Ζάρακα, καθότι, ειδικά εκεί, η σχεδιαζόμενη οδός θα διασχίζει 13 Παραδοσιακούς Οικισμούς, δύο περιοχές του δικτύου Natura 2000 (μία Ε.Ζ.Δ. και μία Ζ.Ε.Π.) και ένα (προτεινόμενο) Τοπίο Εθνικής Αξίας. Τέλος, εκτιμώ ότι ο άξονας αυτός θα πρέπει να επεκταθεί έως τη Νεάπολη.
• Αρνητική εντύπωση μου προξένησε η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς για το λιμάνι της Νεάπολης. Εκτιμώ ότι είναι η απαραίτητη η μεταφορά του λιμανιού από τη Νεάπολη στην περιοχή του Παλαιοκάστρου, με παράλληλη χάραξη Περιφερειακής Οδού που θα παρακάμπτει τη Νεάπολη, καθώς και μετατροπή του υφιστάμενου λιμένα σε χώρο υποδοχής σκαφών αναψυχής – υδατοδρόμιο. Επισημαίνω ότι αν τα παραπάνω δε συμβούν, είναι αδύνατος ο σχεδιασμός της Νεάπολης ως μία σύγχρονη και βιώσιμη πόλη, φιλική σε κατοίκους και επισκέπτες, ειδικά της παραλιακής της ζώνης.
• Σε ορθή κατεύθυνση εκτιμώ ότι κινείται η προώθηση της ακτοπλοϊκής σύνδεσης της Νεάπολης με τις Κυκλάδες, ως ένα αναπτυξιακό άστρο ιδιαίτερα ελπιδοφόρο.

Β. Ενέργεια

Εισαγωγικά, αναφέρω ότι, σύμφωνα με την εν θέματι Μελέτη, στην Π.Ε. Λακωνίας έχει εγκριθεί η χωροθέτηση 20 αιολικών πάρκων, συνολικής ισχύος 430 MW (στοιχεία 2010), η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων τοποθετείται στη χερσόνησο του Μαλέα (υπενθυμίζω Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας σύμφωνα με το ισχύον ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ).

Στις Προτάσεις Ανάδρασης προς το υπερκείμενο ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ, η εν θέματι Μελέτη περιλαμβάνει:

• Tη μείωση της έντασης των ανεμογεννητριών σε Ο.Τ.Α. με σημαντικές αρχαιολογικές περιοχές
• Την εξειδίκευση, μετά από μελέτη, των κανόνων χωροθέτησης ανεμογεννητριών σε ζώνες τοπίων διεθνούς σημασίας
• Τη διερεύνηση επέκτασης εφαρμογής του χαμηλού ποσοστού (4%) κάλυψης από αιολικά πάρκα σε όλες τις περιοχές με ιδιαίτερο πολιτιστικό και περιβαλλοντικό απόθεμα που έχουν ή μπορεί να αποκτήσουν υψηλό δείκτη τουριστικής ανάπτυξης. (Αυτή τη στιγμή το χαμηλό ποσοστό ισχύει μόνο για τη Δ.Ε. Μονεμβάσιας.)
• Τον υπολογισμό του ποσοστού κάλυψης ενός Ο.Τ.Α. από αιολικά πάρκα, κατόπιν αφαίρεσης των περιοχών αποκλεισμού και ασυμβατότητας από τη συνολική του επιφάνεια.

Εκτιμώ ότι, ενώ οι ανωτέρω προτάσεις είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, στην πράξη ακυρώνονται. Κι αυτό γιατί η χερσόνησος του Μαλέα, παρότι διαθέτει 4 περιοχές του δικτύου Natura 2000 (2 Ε.Ζ.Δ. και 2 Ζ.Ε.Π.), 3 Καταφύγια Αγριας Ζωής (Κ.Α.Ζ). 1 προτεινόμενο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, 13 θεσμοθετημένους Παραδοσιακούς Οικισμούς (και πολλούς περισσότερους με προϋποθέσεις να χαρακτηριστούν Παραδοσιακοί), 1 Προτεινόμενο Εθνικό Πάρκο και 1 Προτεινόμενο Τοπίο Εθνικής Εμβέλειας (εν τμήματι Διεθνούς), οι σχετικές ζώνες αποκλεισμού και ασυμβατότητας δεν έχουν ακόμα καθορισθεί. Και προφανώς, αν αυτό γίνει μετά την εγκατάσταση των αιολικών πάρκων, η περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα είναι μη αναστρέψιμες.

Κατά συνέπεια, προτείνω: Για τις περιοχές με υψηλό αιολικό δυναμικό και, ταυτόχρονα, σημαντικό πολιτιστικό και περιβαλλοντικό απόθεμα, να αποτελεί αυστηρή προϋπόθεση για την οποιαδήποτε εγκατάσταση αιολικών πάρκων, η σύνταξη Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης, η οποία θα καθορίζει τεκμηριωμένα τις ζώνες αποκλεισμού και ασυμβατότητας.

Γ. Τοπίο

Σε ό,τι αφορά την παράμετρο του Τοπίου, η εν θέματι Μελέτη διαιρεί τη χερσόνησο του Μαλέα σε δύο Ενότητες: Ζώνη Τοπίου 8 (Μονεμβάσια – Ελαφόνησος – Ακρωτήριο Μαλέα) και Ζώνη Τοπίου 14 (Νότια Κυνουρία – Ζάρακας).

Κατ’ αρχάς, η ένταξη του τοπίου του Ζάρακα στην Κυνουρία με βρίσκει κάθετα αντίθετο. Κι αυτό γιατί, θεωρώ ότι το σύνολο της χερσονήσου του Μαλέα, από το Ζάρακα ως το Καβομαλιά, παρουσιάζει ενιαία και ομοειδή χαρακτηριστικά, τόσο τοπιολογικά, όσο και περιβαλλοντικά, ιστορικά, κοινωνικά, οικονομικά και διοικητικά. Επί τούτου, καλώ το Δήμο σε άμεση, τεκμηριωμένη παρέμβαση.

Κατά τα υπόλοιπα, η Μελέτη, υιοθετώντας την πρότασή μου για το χαρακτηρισμό της χερσονήσου του Μαλέα ως Περιφερειακό Πάρκο, καθώς και πρόταση Διεθνούς Συμποσίου για ανάδειξη του ακρωτηρίου Μαλέα ως Τοπίο Διεθνούς Αξίας, προτείνει τη θεσμοθέτηση όλου του ορεινού όγκου της χερσονήσου του Μαλέα ως Προστατευόμενο Τοπίο Εθνικής Αξίας (με πρόσθετη διερεύνηση για Διεθνή Αξία). Επ’ αυτού, θέτω υπ’ όψιν σας δύο Σενάρια:

• 1^ο Σενάριο (Ήπιο): Η Καστροπολιτεία της Μονεμβάσιας κηρύσσεται ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και ο ορεινός όγκος της χερσονήσου του Μαλέα χαρακτηρίζεται ως Προστατευόμενο Τοπίο Εθνικής Αξίας.
• 2^Ο Σενάριο (Δυναμικό): H χερσόνησος του Μαλέα κηρύσσεται εν συνόλω ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Επιλογικά, σας αναφέρω ότι η υλοποίηση όλων των στόχων που αναφέρονται στο παρόν κείμενο προϋποθέτουν Κανόνες – Όρους – Δράσεις – Δεσμεύσεις – Απαγορεύσεις. Δηλαδή, με μία λέξη: ένα Μνημόνιο, που, όμως, δεν θα μας επιβληθεί από άλλους, αλλά θα το επιλέξουμε εμείς, ως Διαθήκη για τις επόμενες γενιές. 

Σπύρος Πετρολέκας, Χωροτάκτης – Πολεοδόμος