Αναζητώντας τη χαμένη παιδεία των καιρών μας…

Ο αρχαίος φιλόσοφος Πλάτωνας, ονειρευόμενος την ιδανική κοινωνία, πίστευε ότι για να φτάσει κανείς σε αυτή, εκτός των άλλων, ήταν να βρεθεί ένας δίκαιος βασιλιάς, πρόθυμος να εφαρμόσει τους νόμους που θα του πρότεινε ένας σοφός νομοθέτης. Υπέρτατο καλό κατά τον Πλάτωνα είναι η καθαρή γνώση των αιώνιων μορφών και νόμων και ανώτατο καλό, είναι η δύναμη να αγαπάς την αλήθεια και να κάνεις τα πάντα γι’ αυτή. Τετρακόσια χρόνια μετά ο Ιησούς Χριστός, διατύπωσε την ίδια άποψη με διαφορετικά λόγια.

Αναζήτηση και εφαρμογή του δικαίου, αποδοχή των αναλλοίωτων μορφών και νόμων, γνώση της αλήθειας και εφαρμογή της στην καθημερινή μας ζωή, είναι τα μικρά εκείνα μυστικά, τα οποία μπορούν δώσουν στην κοινωνία ισορροπία και τάξη. Από μια τέτοια κοινωνία αναπαράγονται μέλη με ουσιαστική παιδεία και ξεκάθαρη αντίληψη για το καλό και το κακό, το ηθικό και το ανήθικο, το δίκαιο και το άδικο. Σε μια τέτοια κοινωνία η παιδεία και το ήθος μεταφέρονται στις επόμενες γενιές, ως μέρος της φυσιολογικής πορείας και εξέλιξης των ανθρώπων.

Από την άλλη η ελληνική κοινωνία  των τελευταίων δεκαετών, δείχνει έντονα σημάδια παρακμής, αποποίησης του ιστορικού παρελθόντος, αλλά και μια εκπληκτική αδυναμία να εφαρμόσει και να εδραιώσει στην καθημερινή ζωή και κίνηση το ορθό και το δίκαιο. Δείχνει ανικανότητα να εκδιώξει ή να χαλιναγωγήσει  το άδικο και το ανήθικο. Όλοι μας θέλουμε να διώξουμε τους πόνους του σώματος και παράλληλα πολλοί από εμάς, μπροστά στο προσωπικό συμφέρον, όπως το εκλαμβάνει ο καθένας, παραβλέπουμε το δίκαιο και το ηθικό.

Αυτό που κατά την γνώμη μου διαφαίνεται πλέον καθαρά, είναι πως από την κοινωνία μας λείπει η ουσιαστική παιδεία σε κάθε κομμάτι της. Και όταν λέμε παιδεία δεν εννοούμε σίγουρα ένα ευρύ φάσμα γνώσεων επί διαφόρων θεμάτων. Όταν λέμε παιδεία αναφερόμαστε στην απλή καθημερινή σκέψη και συμπεριφορά μας. Εννοούμε την μόρφωση εκείνη που ορίζει κανόνες συμπεριφοράς και έκφρασης. Παράλληλα αυτό που παρατηρείται έντονα, είναι η έλλειψη παιδείας στο σημαντικότερο κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας, την οικογένεια. Οι γονείς δεν μπορούν ή δεν έχουν τον χρόνο να μεταφέρουν στα παιδιά τους ουσιαστική κοινωνική μόρφωση ή αφήνουν τον ρόλο αυτό, να τον παίξουν τα κάθε μορφής σήριαλ και τηλεπαιχνίδια. Το καθημερινό ενδιαφέρον και οι συζητήσεις στο οικογενειακό περιβάλλον, φαίνεται να έχουν δώσει την θέση τους στην εργασία πολλών ωρών και στην χωρίς έλεγχο απόκτηση υλικών αγαθών.

Δεν βλέπουμε παιδεία στην καθημερινή μας συναναστροφή. Παρακολουθούμε γύρω μας άτομα, που με μεγάλη ευκολία μπορούν να ρυπαίνουν γενικότερα το περιβάλλον που ζουν, που έχουν το εγώ σε πρώτη θέση και που η απόκτηση υλικών αγαθών, είναι ίσως ο μοναδικός στόχος τους. Που με ευκολία κατηγορούν τον συνάνθρωπο τους, αδιαφορώντας για τον πόνο του γείτονά τους. Σε μια τέτοια κοινωνία καλλιεργούνται συναισθηματικά επικίνδυνες ψυχές, οι οποίες με τη σειρά τους θα μολύνουν ανεπανόρθωτα το κοινωνικό σύνολο.

Όλα αυτά τα χρόνια προσπαθούμε και επιδιώκουμε να βρούμε τρόπους να ανασυρθεί ή να διατηρηθεί στην κοινωνία μας η χαμένη παιδεία. Αγωνιζόμαστε να βρούμε μονοπάτια μέσα από τα οποία θα μεταφέρουμε και θα εδραιώσουμε ποιοτική σκέψη και ισορροπημένη έκφραση. Όλα αυτά τα χρόνια αγωνιούμε όταν νιώθουμε να σιωπούν μέρα με την μέρα οι υγιείς φωνές. Όταν ο άλλος λόγος δεν φτάνει στον απλό πολίτη ή αποσιωπάται εσκεμμένα.  Αυτό που φαίνεται τέλος καθαρά, είναι η δυσκολία να αποκτήσει η κοινωνία του σήμερα απλούς κανόνες σεβασμού του ανθρώπου προς τον άνθρωπο. Και αυτό θα ήταν λιγότερο επιζήμιο εάν υπήρχαν στην συνείδηση του καθενός οι άγραφοι εκείνοι νόμοι και οι ηθικοί φραγμοί του χθες. Όλοι εκείνοι οι κανόνες που ελέγχουν το επικίνδυνο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης.

Πάντοτε βέβαια στην κοινωνία των ανθρώπων ευδοκιμεί εκείνο το σκοτεινό και επικίνδυνο κομμάτι της. Μόνο που στην γενιά των προγόνων μας υπήρχαν οι ανάλογοι ελεγκτικοί μηχανισμοί που διατηρούσαν την απαραίτητη ισορροπία. Ήταν τότε που η φράση «ορκίσου σε ότι έχεις ιερό» σε έκανε να τρέμεις στην σκέψη και μόνο. Η νεώτερη γενιά έχει αντικαταστήσει τις άφθαρτες αξίες του χθες με τις υλικές αξίες του σήμερα. Η μετριοπάθεια και το θάρρος έχουν αντικατασταθεί με τον εγωισμό και την δειλία.  Η ευλάβεια και η δικαιοσύνη έχουν δώσει την θέση τους στην ασέβεια και το άδικο.

Σε αυτή την καλλιεργούμενη σήψη έχουμε χρέος να σταθούμε όλοι με παρρησία και σύνεση. Οφείλουμε όλοι μας και περισσότερο οι πνευματικοί και καλλιεργημένοι άνθρωποι να ανασύρουν στην καθημερινή κίνηση την χαμένη παιδεία της φυλής μας. Την ευγενική σκέψη και έκφραση, τον σεβασμό του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, την αγάπη για την αλήθεια και την εφαρμογή του δικαίου. Τέλος έχουμε χρέος όλοι μας να προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, φωτίζοντας, όσο αυτό είναι εύκολο, τα σκοτεινά του σημεία. Τότε μόνο μπορούμε να ελπίζουμε σε μια πορεία στον χρόνο, με πολιτισμό και ήθος Ελληνικό.

Γιώργος Η. Βουνελάκης, Πολιτικός Μηχανικός