Αθλητισμός και Υγεία για όλους: Από την Αρχαιότητα έως σήμερα

Γράφει ο Νεοκλής Κρητικός*

Η λέξη «αθλητής», προέρχεται από τη λέξη «άθλος».  Άθλος  σημαίνει «κατόρθωμα». Κατόρθωμα είναι να κάνω κάτι περισσότερο απ’ αυτό που έκανα μέχρι τώρα.

Ο αθλητισμός έχει σαν σκοπό τη βελτίωσή μας, το να γινόμαστε δηλαδή όλο και καλύτεροι. Ο πρωταθλητισμός, απ’ την άλλη μεριά, έχει σαν ξεκάθαρο σκοπό τη νίκη.

Από το 3.000 π.Χ  διάφοροι λαοί  (Σουμέριοι,  Ασσύριοι,  Βαβυλώνιοι,  Αιγύπτιοι,  Κινέζοι), είχαν αναπτύξει διάφορα παιχνίδια και ασκήσεις με σκοπό την διασκέδαση ή τη βελτίωση του αξιόμαχου του στρατού τους. Επίσης οι Μάγια,  Ίνκας και, Αζτέκοι, είχαν αναπτύξει κάποιες μορφές ασκήσεων. Όχι όμως την εξυπηρέτηση κάποιου ιδανικού, ανάλογου με την μεταγενέστερη Ελληνική Ολυμπιακή ιδέα.

Οι ρίζες, τα θεμέλια του αθλητισμού όμως, πρέπει να αναζητηθούν στην Αρχαία Ελλάδα.  Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που ανύψωσαν τις «παιδιές» σε αθλήματα. Οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που κατασκεύασαν ειδικούς χώρους για δραστηριότητες αθλητι­σμού και αναψυχής.

Η αρχαϊκή και η κλασσική εποχή (8ος – 4ος αι. π.Χ), αποτελούν την πιο λαμπρή περίοδο για τον αθλητισμό στην αρχαιότητα. Στην παγκόσμια ιστορία αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί, ως περίοδος οργάνωσης και συνειδητοποίησης της σημασίας του αθλητισμού, στην άσκηση και στην παιδεία των νέων

Η άσκηση του σώματος μέσω της γυμναστικής και του αθλήματος, αλληλοσυμπληρώνεται με τη ‘γραμματική’ και τη μουσική παιδεία, επιδιώκοντας έτσι την ψυχοπνευματική καλλιέργεια και την ισόρροπο ανάπτυξη.

Στη Αρχαία Σπάρτη ο αθλητισμός, αποτελούσε το μέσο απόκτησης της πολεμικής αρετής. Στην Αθήνα είναι το μέσο διαμόρφωσης του «καλού καγαθού» νέου, που συνδυάζει τη σωματική δύναμη με την πνευματική και ψυχική καλλιέργεια.

Στους Ρωμαϊκούς, Βυζαντινούς χρόνους και στο Μεσαίωνα, η έννοια του αθλητικού πνεύματος φθείρεται, σπάνια συναντάμε αθλητικούς αγώνες.

Το 1829 ο κυβερνήτης Καποδίστριας εισάγει το μάθημα της γυμναστικής στο ορφανοτροφείο που ίδρυσε στη Αίγινα.
Επί Όθωνα ιδρύεται το πρώτο γυμναστήριο στο Ναύπλιο.
Το 1862 εισάγεται η γυμναστική στα κατώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Το 1891 ιδρύεται ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος.

Ανάμεσα στους πρώτους αθλητικούς συλλόγους στην Ελλάδα και ο Σπαρτιατικός Γυμναστικός Σύλλογος. Το 1895 επίλεκτα στελέχη της Σπαρτιατικής κοινωνίας, που επηρεάστηκαν από το τότε επικρατούν πνεύμα αναβιώσεως του Ολυμπισμού, έναν μόλις χρόνο πριν τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες που θα διεξάγονταν στην Αθήνα του 1896, ιδρύουν τον  Σπαρτιατικό Γυμναστικό Σύλλογο.

Κατά την ίδρυση του Συλλόγου, βασικό λόγο διαδραμάτισε το πνεύμα αρχαιολατρίας, το οποίο πρυτάνευε εκείνη την εποχή και εκδηλωνόταν με την συνεχή ονοματοδοσία αρχαίων Σπαρτιατικών ονομάτων σε δρόμους, αλλά και σε φυσικά πρόσωπα. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Σύλλογος υιοθέτησε  ως έμβλημά του τους Διόσκουρους οι οποίοι ήταν μυθικοί ήρωες της Λακωνίας και κατά την παράδοση γιοι του Δία και της Λήδας, οι οποίοι κρίθηκαν σαν τους πιο αντιπροσωπευτικούς αθλητικούς ήρωες, με τον Κάστορα να είναι ιπποδαμαστής και ο Πολυδεύκης πυγμάχος.

Το 1899 ψηφίζεται νόμος για τη σωματική Αγωγή.
Το 1909 καθιερώνεται η σουηδική γυμναστική.
Το 1939 ιδρύεται η μετέπειτα γνωστή ως Γυμναστική Ακαδημία.

Η αναβίωση των αθλητικών αγώνων και του πνεύματος του αθλητισμού, σε παγκόσμιο επίπεδο στη σύγχρονη εποχή, γίνεται στις Αγγλοσαξονικές χώρες.
Το 1850 διοργανώνονται αγώνες μεταξύ των κολλεγίων Exeter και Eton.
Το 1857 γίνονται αγώνες μεταξύ των κολλεγίων Cambridge και Oxford με τη μορφή φοιτητικού πρωταθλήματος.

Μετά την ώθηση αυτή που έδωσαν τα αγγλικά κολλέγια στον αθλητισμό, αυτός διαδόθηκε σε όλη την Αγγλία και αγκαλιάστηκε από όλα τα στρώματα. Ο σύγχρονος Αθλητισμός έχει πλέον γεννηθεί.
Το 1871 γίνονται οι πρώτοι αγώνες στην Αμερική. Ο πρώτος επίσημος αγγλικός αγώνας ποδοσφαίρου ήταν το 1888.

Στη Γαλλία, ξεκινάει μια προσπάθεια για την άνθηση του αθλητισμού. Πρωτοπόρος σε αυτό ήταν ο Γάλλος βαρόνος Pier de Coubertin, ο οποίος κατάφερε με την πολύτιμη συμβολή του Δημητρίου Βικέλα,  την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων σε διεθνές επίπεδο. Το γεγονός αυτό, της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων  στην Αθή­να, το 1896, αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του παγκόσμιου αθλητισμού.

Ο Αθλητισμός όμως όπως προαναφέραμε είναι για όλους, όχι μόνο για όσους κάνουν πρωταθλητισμό. Είναι γενικώς γνωστό πως ο αθλητισμός βοηθά στην αρμονική ανάπτυξη του σώματος. Βελτιώνει στοιχεία της φυσικής κατάστασης όπως την αντοχή, τη δύναμη, την ταχύτητα και την ευκινησία – ευλυγισία. Συνέπεια όλων των παραπάνω είναι ουσιαστικά η προαγωγή της βιολογικής αξίας του ανθρώπου.

Πόσο είναι γνωστές όμως και άλλες παράμετροι-οφέλη του αθλητισμού, όπως στον πνευματικό-ψυχολογικό τομέα, στον ηθικό και κοινωνικοπολιτικό τομέα, στο καρδιαγγειακό μας σύστημα, στο  μυοσκελετικό μας σύστημα, στις ψυχικές και σωματικές μας διεργασίες, στην υγεία του εγκεφάλου μας; Σε επόμενο άρθρο θα προσεγγίσουμε τα παραπάνω θέματα.

*Ο Νεοκλής Κρητικός είναι ιατρός χειρουργός,  Διδάκτωρ  του Πανεπιστημίου Πατρών, κάτοχος τίτλου Θωρακοχειρουργικής στην Ελβετία,  παλαιός διεθνής αθλητής με την Εθνική ομάδα στίβου, Βουλευτής Λακωνίας με τη Νέα Δημοκρατία